'Ik ga altijd bij elke wetenschapper op zoek naar iets waarbij ik me iets meer kan voorstellen, iets waarin ik mee kan gaan. Want ik ben al snel de draad kwijt als het alleen maar over het onderzoek gaat. Toen we bij Hans Clevers aankwamen, moesten we even wachten in zijn werkkamer, want hij was nog even met iets bezig. En dat duurde nogal lang, dus ik kwam er op een gegeven moment bijstaan, achter z'n computer, en vroeg wat hij aan het doen was.' (lees verder door op 'open' te klikken)
Hoewel hij hard bezig is bloot te leggen hoe ons lichaam zichzelf vernieuwt, droomt Hans Clevers niet van eeuwig leven. Maar hij verwacht wel dat stamcellen de gezondheidszorg enorm gaan veranderen.
Regisseur Kees Brouwer over Hans Clevers
'Hij zei: "Ik zit op een veilingsite, ik heb een bod uitgebracht". Waarna hij heel vrijuit ging praten over zijn collectie Aboriginal art, waarvoor hij best wel prijzige dingen koopt. En nu had hij dus weer iets gevonden. Ik zag die afbeeldingen, met al die stippels, en ik dacht meteen: dat lijkt erg op cellen die je door de microscoop ziet. Dus dat grepen we aan om iets over Hans Clevers te laten zien, en de parallelen tussen kunst en wetenschap die hij ziet.'
'Over stamcellen en wat daar allemaal mee mogelijk is, is hij zelf natuurlijk al lang niet meer verbaasd, hij vindt het heel gewoon en hij is er al jaren mee bezig. Maar wat hij de kijkers vertelt... die zullen wel verrast zijn.'
leven en werk
Hans Clevers (Nederland, 1957) groeide op in een Brabants gezin met twee broers, die beide arts werden, net als hun vader. Ook Hans studeerde geneeskunde, in Utrecht, maar wel als een soort bijvak - hij trok er een maand per jaar voor uit. Zijn hoofdstudie was biologie. In 1982 studeerde hij af als bioloog, in 1984 volgde zijn artsexamen. Hij wilde kinderarts worden, maar stortte zich eerst een jaar lang op wetenschappelijk onderzoek. Na dat jaar promoveerde hij al, en trok de conclusie dat hij veel liever onderzoek deed dan met patiënten werkte. Clevers vertrok naar Boston (VS) om onderzoek aan kanker te gaan doen.
Een paar jaar later, in 1989, kwam hij terug naar Utrecht, werd universitair docent in de klinische immunologie en twee jaar later al hoogleraar immunologie en afdelingshoofd. Later werd hij onder meer hoogleraar moleculaire genetica, directeur van het Hubrecht Instituut, KNAW-voorzitter en nu is hij leider van een groep in het Hubrecht en onderzoeksdirecteur van het Prinses Máxima Kinderziekenhuis. Zo'n man dus, met meestal meer dan één baan tegelijk. Hij richtte trouwens ook nog wat bedrijfjes op, om ontdekkingen de markt op te helpen.
Nadenken en het schrijven van wetenschappelijke artikelen doet Clevers tussen de bedrijven door. Een kwartier in zijn kantoor in het Hubrecht kan al een nieuwe alinea opleveren. Die heeft ie dan natuurlijk al lang ‘in zijn hoofd geschreven’. Onderweg, in de auto, of in een lounge van een vliegveld. Zijn familie weet inmiddels hoe dat eruitziet. Dan gaat Hans Clevers even uit. Althans, zo lijkt het, want in werkelijkheid is dat het moment waarop hij echt even kan werken, nadenken, een paper schrijven in gedachten.
stamcellen
Bij zijn werk aan de rol van het afweersysteem bij darmkanker stuitte Clevers min of meer bij toeval op de stamcellen van waaruit de darmen zichzelf constant vernieuwen. Hij was immunoloog, bezig met de moleculaire signalen die cellen ertoe aanzetten te delen en vond een universeel signaal. Daarmee stond zijn werk aan de basis van de regeneratieve geneeskunde die zich nu aan het ontwikkelen is. De belofte: het lichaam repareren met eigen cellen. Misschien door organen buiten het lichaam te laten groeien, of in varkens. Of levende pleisters te maken die aangedane plekken weer gezond maken.
Clevers ging door met stamcellen en ontdekte, samen met collega's uiteraard, nog veel typen die zich op allerlei plaatsen in het lichaam ophouden. Hij vertelt erover in dit interview met de VPRO Gids.
©
vpro / Jurriaan