Pieter Waterdrinker

De hele aflevering is niet meer terug te kijken vanwege rechtenbeperkingen. De losse gesprekken zijn hieronder wel nog beschikbaar.

Met zijn boek Tsjaikovskistraat 40 (2017), een 'autobiografische vertelling over Rusland', bestormde hij afgelopen winter de top tien van de CPNB bestseller lijst en werd hij genomineerd voor de Libris Literatuurprijs. Het boek gaat niet alleen over de persoonlijke avonturen en worstelingen van de schrijver in zijn surreële nieuwe thuisland, maar beziet ook een eeuw geschiedenis waarin communisme en fascisme hun stempel drukten op Rusland. De buurt rond Waterdrinkers appartement in de Tsjaikovskistraat in Sint-Petersburg was honderd jaar eerder het epicentrum van de Russische revolutie.

snel naar:

In voorganger Poubelle (2016) houdt Waterdrinker het verwende West-Europa een spiegel voor, een Europa dat tijdens de Maidan opstand in Kiev de Oekraïners steunt met ‘liefde die niets kost’. De roman speelt tegen de achtergrond van de annexatie van de Krim, de oorlog in Oost-Oekraïne (waarvan Waterdrinker ook als journalist verslag deed) en het neerhalen van vlucht MH17.

'Ik was volkomen verbijsterd toen Zomergasten mij vroeg voor deze parel op de Nederlandse tv. In mijn leven, in mijn werk, in mijn literatuur staat altijd één ding centraal: de mens en zijn vaak bizarre lot op deze aardbol. Naast veel over Rusland zal dan ook vooral de mens in mijn tv-fragmenten centraal staan.'

eerste liefde

Waterdrinker groeit op in Zandvoort, waar zijn ouders een familiehotel runnen. Over zijn jeugd schrijft Waterdrinker dat die bestond uit 'Wienerschnitzels, borden afwassen, het opstapelen van lege pilskratten op de binnenplaats en dronken mannen en vrouwen aan de bar. Er was geen boek te bekennen.''

Nadat hij als tiener bij zijn eerste bibliotheekbezoek min of meer per toeval kennismaakte met de Russische literatuur - een van de boeken die hij lukraak uit de kast pakte bleek Eerste liefde van Toergenjev te zijn - besluit hij Russisch te gaan studeren. Als hij na een jaar de taal voldoende machtig is om zijn geliefde negentiende-eeuwse schrijvers te lezen, maakt hij snel zijn studie rechten af om vervolgens het avontuur op te zoeken op de Canarische Eilanden, waar hij gaat werken als animator.

manusje-van-alles

Eind jaren tachtig, in de tijd van Gorbatsjov, vertrekt Waterdrinker voor langere tijd naar Rusland om er te werken als reisleider en manusje-van-alles. Het is de chaotische tijd van het uiteenvallend Sovjetrijk: de tijd van de maffia, de zwarte markt en prostituees waar hij in zijn boeken zo meeslepend over vertelt.

In 1996 wordt Waterdrinker correspondent in Moskou voor De Telegraaf en Vrij Nederland. Daarmee vestigt hij zich definitief in Rusland. Inmiddels woont hij afwisselend in Moskou en met zijn vrouw Julia en hun drie katten in Sint-Petersburg.

Waterdrinker debuteert in 1998 als schrijver met Danslessen, dat speelt tegen het decor van het naoorlogse Zandvoort. In 2001 volgt Liebmans ring, dat internationaal succes oogst. Verder publiceert hij onder meer de romans Duitse bruiloft (2006), De dood van Mila Burger (2010) en Lenins balsem (2013, genomineerd voor de Libris Literatuurprijs) en het autobiografische De correspondent (2014).

Op dit moment werkt hij aan een nieuwe roman en binnenkort verschijnt een nieuwe compilatie van zijn verhalen onder de titel Een dame in Kislovodsk.

Pieter Waterdrinker is de vierde Zomergast van 2018. Janine Abbring sprak met hem op zondag 19 augustus om 20.15 uur op NPO 2.

fragmenten

uitgekozen door Pieter Waterdrinker

Oci Ciornie

Nikita Michalkov, Excelsior Film-TV Srl., 1987

In de Russisch-Italiaanse film Oci Ciornie (1987) wordt het verhaal verteld over de Italiaanse architect Romano, die getrouwd is met een rijke dame. De rijkdom leidt bij hem snel tot verveling en affaires, wat hem ertoe drijft om bij zijn vrouw weg te gaan en verliefd te worden op de Russische Anna. Wanneer Anna plotseling terugkeert naar haar eigen man in Rusland besluit Romano haar achterna te reizen. In dit fragment zien we Romano (Marcello Mastroianni) zichzelf op de markt zetten als architect bij Russische officials, om een handtekening te krijgen zodat hij zich op Russisch grondgebied kan begeven. Eenmaal in de plattelandsprovincie van Anna aangekomen wordt hij ontvangen als een koning; hij is daar de eerste buitenlander die de bewoners ontmoeten. Marcello Mastroianni (1924-1996) werd genomineerd voor een Oscar en won in Cannes de prijs voor Beste Acteur voor zijn vertolking van Romano.

Beeldspraak

NTR, 1974

In 1974 maakte het programma Beeldspraak een reportage over Geert van Oorschot (1909-1987), uitgever van ondermeer de Russische Bibliotheek en tevens zelf auteur onder het pseudoniem R.J. Peskens. We zien drie fragmenten waarin hij met boeken sjouwt op de Herengracht, op bezoek is bij een boekhandel en iemand telefonisch overhaalt om vier keer zoveel boeken van hem te kopen als in eerste instantie de intentie was van de koper. Van Oorschot was berucht om zijn overredingskracht.

Ik vertrek

TROS, 2012

In Ik vertrek worden Nederlanders gevolgd die hun geluk in het buitenland beproeven door daar een eigen onderneming te beginnen. Het fragment dat Pieter Waterdrinker koos komt uit een ‘follow-up’-aflevering waarin we zien hoe Bart en Christa een Frans wegrestaurant runnen, na een mislukte overname van een romantisch hotel in de Franse Bourgogne. Het is er keihard werken voor een paar tientjes winst per dag. Dit zijn voor Waterdrinker herkenbare beelden omdat hij zelf is opgegroeid in een gezin dat een hotel runde, wat ook niet altijd even soepel verliep.

geef om vpro

Dankzij kijkers, leden en donateurs is een programma als Zomergasten elk jaar weer mogelijk. Steun Zomergasten: word lid van de VPRO →

Finale Eurovisie Songfestival

NTS, 1962

In 1962 deed Nederland voor de zevende keer mee aan het Eurovisie Songfestival, ditmaal live uitgezonden vanuit Luxemburg. Het duo De Spelbrekers, bestaande uit Theo Rekkers (1924-2012) en Huug Kok (1918-2011), deed mee namens Nederland. Hoewel hun lied Katinka in Nederland een enorme hit werd, kregen ze bij het Songfestival nul punten. In de jaren 70 vormden Rekkers en Kok het management van André van Duin. In de feestzaal van het hotel waar Pieter Waterdrinker opgroeide werden allerlei optredens georganiseerd, doordat Theo Rekkers zijn oom was. Dit was Waterdrinkers eerste kennismaking met kunst.

Een prettig gesprek

TVAmsterdam, RVP Producties, 1993

Tussen 1989 en 1997 maakte Theo van Gogh Een prettig gesprek, waarin hij ruim een uur met een bekend persoon in gesprek ging. In dit fragment praatte hij met schrijver en televisiemaker Boudewijn Büch. We zien de mannen in de regen door de duinen van Wassenaar lopen, waar ze beiden zijn opgegroeid. Het nostalgisch gesprek gaat over zaken waar de jeugd destijds mee te maken had, zoals vervuild water uit de waterpompen en verwachtingen die niet worden ingelost. Theo van Gogh en Boudewijn Büch zijn twee helden voor Pieter Waterdrinker, net als dat het duinlandschap een van de weinige kenmerken van Nederland is waar hij van houdt.

Pieter Waterdrinker (links) met zijn broer Willem

Leto

Kirill Serebrennikov, Imagine Film Distributie, 2018

Dit voorjaar ging de punkmusical Leto (‘Zomer’) in première in Cannes. De film speelt zich af in Leningrad in de jaren 80 en gaat over een driehoeksverhouding tussen muzikant Viktor Tsoi, een nieuwe zanger in de muziekwereld van de Sovjet-Unie, en het getrouwde stel en rock ‘n rollers Natasja en Mike. In dit fragment zien we Natasja en Viktor die op hun weg naar Mike een cadeautje voor hem willen meenemen: een echt kopje koffie, wat in die tijd een zeldzaamheid was in de Sovjet-Unie. De scène is fantasierijk aangevuld met getekende animaties terwijl de buspassagiers uitbarsten in een valse versie van Iggy Pops The Passenger. In januari 2019 gaat Leto in première op het International Film Festival Rotterdam.

Olaf Koens over MH17

RTL Nieuws, 2014

Toen in 2014 vlucht MH17 van Malaysia Airlines neerstortte was verslaggever Olaf Koens als eerste ter plaatse. Hij omschreef de ramp op een heel menselijk niveau: hij vertelde wat hij zag aan Nederlandse spullen, brokstukken en stoffelijke overschotten. Mede door dit indringende verslag werd Koens uitgeroepen tot Journalist van het Jaar.

Blokada

Sergey Loznitsa, Antipode Sales and Distribution, 2006

De documentaire Blokada (2006) brengt het beleg van Leningrad door de Duitsers (1941-1944) in beeld en bestaat volledig uit origineel (zwart-wit) filmmateriaal uit die tijd. Veel van dit archiefmateriaal was ooit bedoeld voor een propagandafilm maar werd nooit eerder vertoond. Bijzonder aan Blokada is dat filmmaker Loznitsa een soundtrack creëerde van omgevingsgeluid, zonder gebruik te maken van (herkenbare) spraak. In dit fragment zijn drie stukken uit de documentaire gekozen. Mensen proberen drinkwater uit de bevroren waterleidingen te halen en lopen met overleden familieleden op sleetjes door de besneeuwde straten. Ook zien we gewonde Duitse krijgsgevangenen in 1941 door de straten lopen, onder andere door de Tsjaikovskistraat waar Pieter Waterdrinker en zijn vrouw nu wonen.

De hele documentaire is maandag 20 augustus om 22.00 uur te zien op NPO 2 Extra.

Sluzhebnyy roman

Eldar Ryazanov, Mosfilm Cinema Concern, 1977

Sluzhebnyy roman (‘Kantoorromantiek’) is een Sovjetkomedie van Eldar Ryazanov, geproduceerd door Mosfilm. Ludmila Kalugina (Alisa Freindlich) is de strenge baas van het bureau voor statistiek in Moskou. Wanneer een van haar werknemers, de econoom Anatoly Novoseltsev (Andrej Myagkov) haar versiert om hogerop te komen raken de twee daadwerkelijk op elkaar verliefd. In dit fragment zien we de openingsscène waarbij Ludmila Kalugina wordt geïntroduceerd. Sluzhebnyy roman toont het gezellige en liefdevolle Rusland waar Waterdrinker zo van houdt.

Zomerlust, het hotel waar Pieter Waterdrinker opgroeide.

The Grand Budapest Hotel

Wes Anderson, 20th Century Fox, 2014

Het Grand Budapest Hotel is een fictief populair skioord tijdens het interbellum dat wordt geleid door conciërge Gustave (Ralph Fiennes). Hij voorziet gasten van een eersteklas behandeling, en de oudere dames van intiem gezelschap. Wanneer een van zijn minnaressen onder mysterieuze omstandigheden het loodje legt, wordt Gustave plots de erfgenaam van een zeer waardevol schilderij, maar ook de hoofdverdachte van de moord. In dit fragment zien we het moment waarop de piccolo Zero Moustafa (Tony Revolori) het nieuws van de dood aan hem brengt, waarna ze direct de trein pakken. De film straalt het kosmopolitisme uit dat het oude Midden-Europa kenmerkte.

The Grand Budapest Hotel is de keuzefilm van Pieter Waterdrinker en is direct na Zomergasten uitgezonden op NPO 2.

Maarten Biesheuvel, de angst-kunstenaar

Jan Louter & Janwillem de Kok, Miroir Film, VPRO, 1992

In deze documentaire van Jan Louter wordt een portret geschetst van schrijver Maarten Biesheuvel (1939) en zijn manisch-depressiviteit. We zien hem in dit fragment herinneringen ophalen met collega-schrijver en vroegere studiegenoot Maarten ‘t Hart. Hij vertelt over zijn vader en zijn moeder in de laatste tijd van haar leven. In het tweede segment zien we een nostalgische Biesheuvel die het tasje van zijn moeder vasthoudt, mijmerend over haar laatste jaren. Maarten Biesheuvel is altijd open geweest over zijn depressiviteit, wat voor veel lezers een inspiratie is. Hij won in 2007 de P.C. Hooftprijs.

De hele documentaire wordt maandag 20 augustus om 20.30 uur vertoond op NPO 2 Extra.

Hildegard Knef – Für mich soll's rote Rosen regnen

Das Letzte Konzert, The International Music Company, 1986

De Berlijnse zangeres en actrice Hildegard Knef (1925-2002) zingt in dit fragment ‘Für mich soll's rote Rosen regnen’, een van haar bekendste nummers. Dit was het laatste concert wat ze gaf, op 28 januari 1986 in de Hamburger Musikhalle. Knef schreef ook twee boeken: het autobiografische Der geschenkte Gaul (1970) en Das Urteil (1975). In de eindscène van Pieter Waterdrinkers boek Tsjaikovskistraat 40 speelt het nummer ‘Für mich soll's rote Rosen geben’ een belangrijke rol.

de aflevering als podcast

Het hele gesprek met Pieter Waterdrinker is beschikbaar als podcast. De fragmenten zijn hierdoor niet meer te zien, daarom beschrijven we ze in een voice-over. De gesprekken zijn verder onaangepast.

Abonneer je om niets te missen via ►iTunes, ►RSS-feed, ►Stitcher of luister via deze pagina. Luister hier naar de podcasts van andere afleveringen.

19 augustus 2018