oerkrachten komen los bij Inuït-zangeres

Tanya Tagaq live @ Bimhuis, Holland Festival 2016

  • Tanya Tagaq. Inuït-zangeres, of toch niet? Geboren in Nunavut, in het uiterste noorden van Canada, op zo'n 300 miles van de magnetische noordpool, in een desolaat landschap waar een genadeloos bar klimaat heerst. Waar mensen alleen hebben kunnen overleven dankzij de jacht op zeehonden. Waar het drie maanden per jaar donker is. En waarvan we de katajjaq kennen: twee vrouwen die dicht op elkaar staan en op elkaar reageren met keel- en hijgklanken, in een soort wedstrijdje.

    De muziek van Tanya Tagaq stamt daarvan af, maar is er ook heel ver van verwijderd. Haar (Inuït-)moeder stuurde haar ooit een cassettebandje met opnamen van traditionele muziek. Iets in haar werd daardoor geraakt - ze leerde zichzelf de techniek van de keelzang aan, maar alleen al doordat zij het solo zingt is wat ze doet volkomen anders dan de traditie van haar voorouders. Toch voelt ze zich sterk verbonden met de cultuur waar ze uit voortkomt, is ze trots op die Inuït-cultuur, en dat zullen we weten ook. Fel heeft ze zich gekant tegen de manier waarop - tot voor heel kort, en misschien nog wel - 'het westen' zich opstelt tegenover etnische culturen, tegen de onderdrukking van haar volk, waarvan de tradities in het verleden zelfs domweg werden verboden als heidens en gevaarlijk. Maar ook tegen de restricties op de zeehondenjacht, een van de voornaamste voedsel- en inkomstenbronnen van de Inuït, tegen de verloedering, het alcoholisme en drugsprobleem, het misbruik van vrouwen en meisjes, en de angstaanjagende zelfmoordcijfers onder jongeren bij de Inuït, een rechtstreeks gevolg van de uitzichtloosheid van hun situatie.

    Die politieke en maatschappelijke betrokkenheid klinkt door in de woedende, bijna dierlijke (in de indrukwekkende 'oer'-zin van het woord!) natuurkrachten die Tanya Tagaq bij zichzelf losmaakt tijdens haar optredens. Spookachtige kreten, diep gegrom. Haar zingen en optreden on stage doet aan als een angstaanjagend sjamanistisch ritueel. Indrukwekkend en letterlijk adembenemend. Al haar concerten zijn geïmproviseerd, in meer of mindere mate. Het concert op 20 juni in Amsterdam was zelfs van a tot z geïmproviseerd: geen afspraken vooraf, geen setlijst, geen uitgewerkt plan, gewoon het gevoel volgen, luisteren, schreeuwen, stampen, fluisteren, hijgen.  

    Tagaq werkte samen met Björk en met het Kronos Quartet. Ze won in 2014 de prestigieuze Polaris Muziekprijs met haar album Animism. In 2015 won ze de Juno Award voor Best Aboriginal Recording of the Year- en dat wat Tagaq doet in duizend opzichten vèr, héél ver verwijderd is van 'aboriginal' in de zin van 'exotisch, folkloristisch authentiek' is misschien wel een bewijs voor de grenzeloze veerkracht van de zogeheten aboriginal cultuur.

    We namen haar concert op 20 juni 2016 in het Bimhuis in Amsterdam, onderdeel van het Holland Festival, op voor de radio. Ze trad daar op met de fenomenale slagwerker Jean Martin en de uit de folk afkomstige violist (of 'fiddler' zo je wilt) Jesse Zubot - beiden voorzien van een fikse dosis elektronica.

    Op zaterdag 25 juni gaat een compositie van Tanya Tagaq voor het Kronos Quartet (waarmee ze al in drie eerdere projecten samenwerkte) in première in het Concertgebouw in Amsterdam; en op zondag 26 juni is een improvisatie-optreden gepland in de rotonde van de Stadsschouwburg in Amsterdam met het Zapp4 strijkkwartet. Alles in het kader van het Holland Festival.