Kwartetkolos

Yannis Kyriakides en Merlijn Twaalfhoven zijn beiden verklaard Kronos-fans. Voordat hun carrière definitief gestalte kreeg, waren zij actief als respectievelijk violist en altviolist. De wereld van het strijkkwartet werd voor hen deels ontsloten door het hippe viertal uit San Francisco. Zo leerde Twaalfhoven het kwartet kennen in zijn puberteit. ‘Op mijn twaalfde kreeg ik als allereerste cd hun album Pieces of Africa cadeau. Als je vijftien bent, dan spiegel je je niet aan grijze mannen in zwarte pakken. Maar het Kronos pakte je wel: destijds de enige club kwartetmusici die zich verdiepte in hun uiterlijk. Maar verwacht geen rocksterattitude bij deze mensen. Het zijn zulke bescheiden, toegewijde musici.’ Twaalfhoven werkte eerder met het Kronos Quartet samen. Vorig jaar maart verraste hij iedereen in de New Yorkse Carnegie Hall met zijn interactieve kwartet On Parole. ‘Terwijl het Kronos aan het spelen was, stapten er halverwege veertig scholieren de zaal binnen. Iedereen had een instrument bij zich en heel geleidelijk speelden ze mee met het Kronos. Even doorbrak ik zo de geordendheid van zo’n kwartetoptreden. Muziek komt bij mij voort uit sociale interactie. Ik wil mensen bijeenbrengen.’

Twaalfhoven is verguld met zijn tweede opdracht. In het kader van Fifty for the Future heeft hij het stuk Play voltooid. ‘Al heeft het Kronos me in eerste instantie even teruggefloten. Ik kwam wederom met een interactieve aanpak. Maar een kort stuk met een heel pakket aan instructies is niet de bedoeling van Fifty for the Future. Nu zoek ik de balans tussen een speelbaar, toegankelijk kwartet en een compositie waarin musici de dictatuur van de noten mogen loslaten.’ Hij begrijpt maar al te goed waarom het Kronos Quartet zo’n groot opdrachtenproject initieert. ‘Na veertig jaar heeft dit kwartet een enorme staat van dienst. Ze kijken achter zich en zien een traject langs allerlei culturen en ideeën. Honderden componisten zijn meegereisd. Het Kronos is heel trouw en bouwt met de componist mee aan een verhaal. Al die ervaringen willen ze overdragen aan nieuwe generaties. Want veel technieken en speelmethodes zijn niet standaard voor de meeste violisten en kwartetten. Van het versterkt spelen tot het werken met video, tape of ingewikkelde elektronica. Beginnende kwartetten zetten niet zomaar even Different Trains van Steve Reich op de lessenaars.’

Het project Fifty for the Future is één grote verleidingsslag van het Kronos Quartet, ziet Twaalfhoven. ‘Het Kronos wil delen. Dat vinden ze belangrijker dan het toe-eigenen en bezitten van het eigen repertoire. Voor het Kronos geldt: wij zijn niet alleen uniek, want jij kunt dit ook. Dat ambassadeurschap van de eigentijdse muziek nemen ze zeer serieus.’

Ook de Nederlandse-Cypriotische componist Yannis Kyriakides heeft het Kronos Quartet vroeg in zijn hart gesloten. ‘Een van die groepen die me terugvoert naar mijn jeugd. Als tiener had ik al platen van hun in de kast. Iconisch spul, zoals de opname van Morton Feldmans Piano and String Quartet en de interpretaties van jazzlegende Thelonious Monk. Het vroege Kronos-album Winter Was Hard was een ware eye-opener. Muziek van John Lurie en John Zorn naast klassiek werk van Schnittke en Webern. Zo kun je dus ook hedendaagse muziek aan de man brengen.’ In de jaren tachtig was het Kronos Quartet zijn tijd ver vooruit, beseft Kyriakides. ‘Een eigentijdse muziekgroep bij wie communicatie met het publiek voorop staat. En dit deden ze ver voor crossover-ensembles als Bang On A Can All-Stars.’

Het Kronos Quartet als onbegrensde verkenner van muzikale attitudes en culturen. ‘Ik doe eigenlijk hetzelfde, maar dan ietwat anders,’ merkt Kyriakides. Voor zijn nieuwe compositie voor het Kronos Quartet heeft Kyriakides iets bijzonders in petto. Tijdens het Holland Festival gaat The Lost Folk Dances in wereldpremière, een werk dat Kyriakides schreef voor het Kronos en het Nederlandse Ragazze Quartet. ‘Twee kwartetten met een geheel eigen signatuur. Het is dan ook geen strijkoctet in de gewone zins des woords, zoals bij Mendelssohn of Enescu. Denk eerder aan een dubbelstrijkkwartet, waarbij ieder kwartet ook onafhankelijk kan acteren.’