Het derde seizoen van Homeland is verre van perfect, maar wel het interessantste tot nu toe. Op de beste momenten is deze reeks als een spannende rit in een achtbaan.

Homeland (seizoen 3)
Zondag, nederland 3, 20.30-21.30 uur

Sinds 9/11 is de manier waarop de VS zijn spionagediensten inzet ingrijpend veranderd, laat Mark Mazzetti zien in zijn boek The Way of the Knife over de militarisering van de CIA. Kleine teams van CIA-agenten of special op forces die jacht maken op de vijand zijn niet langer incidenteel, maar, evenals de inzet van killerdrones, de gangbare praktijk. Geen tanks en logge legers, maar mannen met bivakmutsen die geruisloos opereren tegen ‘doelen’ waarop vaak jarenlang is gejaagd. Het bekendste voorbeeld is de Bin Laden-actie. Washington omarmt het als cleaner, goedkoper en minder risicovol dan de rommelige grondoorlogen in Irak en Afghanistan. Meestal merkt de burger er pas wat van als de successen in de media worden geëtaleerd. Anders is dat als de vijand ineens opduikt op eigen gebied en in onze eigen achtertuin de jacht plaatsvindt op de man met het bomvest of de lone wolf met het geweer, die de straten onveilig maakt van Columbine tot Utøya. Ook dan komen operaties op gang met een haast militair karakter. Wanneer daarbij hele straten en steden worden afgezet, zoals onlangs in Parijs, en burgers wordt opgedragen hun huizen niet te verlaten, lijkt het even ‘wel oorlog’.
De wereldwijde war on terror brengt, kortstondig weliswaar, de oorlogservaring soms tot aan onze voordeur. Het begrip ‘vredestijd’ is aan inflatie onderhevig; niet alleen de cia is gemilitariseerd, de samenleving als geheel is een stuk in die richting opgeschoven nu in naam van de veiligheid onze privacy wordt opgeofferd, bevoegdheden van politie en justitie ongekend zijn opgerekt en beveiliging onderdeel is van werkelijk ieder aspect van het openbare leven. Van feesten en evenementen tot zoiets onschuldigs als een middagje winkelen – alles staat in het teken van ‘veiligheid.’

Gemilitariseerd
De veelbekroonde serie Homeland weerspiegelt deze nieuwe nerveuze werkelijkheid als geen andere. Het vertelt het verhaal over de mannen en vrouwen met de bivakmutsen, en heeft de vinger aan de pols van deze ingrijpende nieuwe realiteit, waarin het dagelijks leven is doortrokken van dreiging. Die spanning is in elke scène voelbaar. Meer en meer vertellen de tv-series van nu interessante, gelaagde verhalen over onderwerpen die je voorheen alleen vond in documentaires. Het is de verdienste van de makers van Homeland, Alex Gansa, Howard Gordon en hun belangrijkste scenarist en consulting producer, de dit jaar plotseling overleden Henry Bromell, wiens vader cia-agent was, dat ze na hun vorige successerie 24 uit alle opties juist deze kozen. Ze vonden dat verhaal overigens niet in de VS, maar in de door en door gemilitariseerde Israëlische samenleving (Homeland is gebaseerd op Hatufim), een samenleving die permanent leeft met oorlogsdreiging. ­Homeland is in wezen ook niet zozeer een spionnenserie, maar een oorlogsserie. Vol gevechtshandelingen, infiltratie in vijandig gebied, moordaanslagen en krijgsgevangenen.
Dat de keuze van Gansa en Gordon er ook een is van twee duidelijk rechts georiënteerde makers, is geen geheim: in zowel The X-Files, 24 als Homeland ligt Amerika onder vuur en wordt de wet indien nodig omzeild door de sterke mannen en vrouwen die het land dienen, en die ‘grote offers brengen’, aldus Gordon. Dat zagen we in 24 superman en wettenbreker Jack Bauer dan ook voortdurend doen, en ook Homeland drijft op zo’n dwarse kracht die zichzelf buiten de wet plaatst: cia-agent Carrie Mathison. De cia van Gansa en Gordon is niet onfeilbaar. Maar van de onschuldige slachtoffers die ze maken en de soms volstrekt amorele keuzes, ligt geen agent in de serie wakker. Twijfel zit niet zo op het palet bij de bedenkers van de meer dan levensgrote helden die in deze series het land moeten redden.
De ‘heroïsche’ offers van het thuisfront, waarover de makers het meermalen hadden in interviews, zagen we in seizoen een en twee terug in teveel uitgesponnen zijlijnen over het gezin van Brody en vooral puberdochter Dana. Probleem was dat die scènes een veel lager tempo hadden dan de rest van het van adrenaline druipende verhaal; twitter stond bol van de ergernis en de Dana-bashing. Op zich interessant, de dochter die niet kan leven met haar vaders (wan)daden waardoor zij nu is opgescheept met de meest gehate achternaam van heel Amerika. Maar als je je kijkers hebt geconditioneerd met zoveel spanning, kun je niet straffeloos langdurig naar de laagste versnelling terugschakelen.

Seizoen drie staat veel meer in het teken van de CIA, de onderlinge machtsstrijd en nieuwe, verrassende ontwikkelingen omtrent Carrie en Saul

homeland

Dramatische vrijheid
Gelukkig luisteren schrijvers dankzij de sociale media tegenwoordig naar hun kijkers, en seizoen drie staat veel meer in het teken van de CIA, de onderlinge machtsstrijd en nieuwe, verrassende ontwikkelingen omtrent Carrie en Saul. Al zijn ook nu weer niet alle motieven helder en blijven er losse eindjes bungelen. En dat terwijl de schrijvers dit keer van tevoren alles van a tot z hebben uitgedacht, lazen we. Dat geeft toch te denken: luistert showrunner Alex Gansa wel naar zijn schrijvers en de CIA-experts die hij consulteert, en krijgt hij genoeg tegengas? Vince Gilligan vertelde hoe zijn schrijvers hem wel eens voor een blunder hebben behoed, ook al was hij overtuigd van zijn eigen gelijk. Maar Gilligan zit niet in een ivoren toren. De machtsverhoudingen in de writer’s room zijn misschien wel van grotere invloed op het al dan niet slagen van een serie dan het plot op zich.
Aan de andere kant: niks zo stomvervelend als mensen die films en series gaan factchecken, zegt filmcriticus Tom Shone van The Guardian: ‘Films moeten strafpunten krijgen voor het tegenovergestelde: onvoldoende dramatische vrijheid nemen’. Nee, het echte CIA-gebouw is niet zo mooi als in de serie, zoals een ex-CIA-spion onlangs wist te vertellen, ook in de Britse pers. Nou én? De werkelijkheid is, zoals het cliché wil, soms nog veel gekker: de huidige CIA-directeur werd ervan verdacht dat hij tot moslim was bekeerd, de vorige, notabene generaal b.d. Petraeus, moest opstappen wegens een seksschandaal met z’n biografe.

Vaderland
Ondanks de minpunten valt er ook dit seizoen genoeg te genieten. En dat met een hoofdpersoon die zulke ambigue gevoelens oproept.
CIA-agent Carrie Mathison is veruit de meest complexe blondine op het scherm sinds Hitchcock, compleet met bijbehorende verwrongen seksualiteit die ze emotieloos uitleeft in onenightstands. Ze wordt voortreffelijk gespeeld door Claire Danes. Dat de Britse Vogue haar in november op de cover zette als ‘Heldin van Homeland’ is een kleine revolutie, want deze heldin is geen pleaser, niet erg sympathiek en zeker geen rolmodel voor Vogue-lezeressen. Maar, trillende onderlip en de bijnaam ‘Gumface’ ten spijt, haar Carrie is intrigerend en intelligent. Ze overwint haar zwaktes en is moedig als een kerel. En ja, Carrie doet het voor het vaderland. Hoe twijfelachtig haar motieven tegen het licht gehouden van de werkelijkheid ook zijn, in het rijk van de verbeelding, dat volgens Tom Shone niet groot genoeg kan zijn, grijpt Carrie je bij de lurven.
Met de goedgekozen thematiek en het uitstekende acteerwerk is het vooral suspense waarin Gordon en Gansa excelleren. Hun meesterschap lieten ze zien in 24 en dat doen ze nu weer. Op z’n best is Homeland een rit in de achtbaan die je op het puntje van je stoel krijgt, ondanks de inzakkers tussendoor. En dat lukt. Voor hoe lang nog, is de vraag.