Je bent wat je eet? Dan ben jij, misschien zonder dat te weten, vrijwel zeker een kilometervreter. In deze Reispost aandacht voor Food for Thought, een vierdelige serie die laat zien waarom je basilicum uit Kenia komt en hoe het komt dat kippenvlees een fabrieksproduct is geworden. De laatste aflevering is maandagavond te zien op NPO 2. Regisseur Doke Romeijn vertelt je hoe de serie tot stand kwam: in de snelkookpan.

reispost: de nieuwsbrief die je meeneemt over de grens

© VPRO

dieren als productiemiddel

'Kadir (van Lohuizen, red.) ken ik al heel lang, sinds hij een Tegenlicht-aflevering over de Noordpool maakte - ik was daar tot vorig jaar eindredacteur. Hij kwam al bijna vijf jaar geleden met het idee voor een internationale serie over ons voedselsysteem, maar de covidcrisis gooide roet in het eten. Reizen kon ineens niet meer, zeker niet naar China, terwijl we dat beslist in de serie wilden hebben. Binnen Nederland lukte het na een tijdje wel weer, en hij keek z'n ogen uit. Dat werd De voedsel BV, ook voor Tegenlicht. Die aflevering sloeg in als een bom.'

'Dus toen er eindelijk weer gereisd kon worden, lagen de plannen al klaar. Vorig jaar mei kwam het groene licht van de NPO, en toen moesten we als een razende aan de slag. Kadir was al bezig, want zijn fototentoonstelling in het Scheepvaartmuseum moest al in november open. We gingen samen op pad, met lokale geluidsmensen. Kadir filmt anders dan een reguliere crew: met een fototoestel op z'n ene schouder, een filmcamera op z'n andere, en dan nog een iphone in zijn zak. Heel apart, in de montage. En zo zijn we dus in de VS, China, Kenia, Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten geweest. Soms ging ik eerder terug om alvast te monteren, anders zouden we het niet redden.' 

© Kadir van Lohuizen

'Aan de reacties in recensies, op social media en bij de meet ups merk je dat de beelden en de achterliggende feiten echt bij mensen binnenkomen. De enorme schaal, de nietsontziende efficiëntie. Eindeloze rijen kalfjes in kisten, bakken vol kuikentjes, uitgestrekte kassen waar robots bijna al het werk doen. Alles staat in het teken van winstmaximalisatie, dat is het systeem.'

'En daaruit volgt vanzelf dat dieren alleen nog maar als productiemiddel worden gezien, en niet als levende wezens. Wie ze beter wil behandelen, redt het gewoon niet op de wereldmarkt.'

'Als consument zie je dat normaal niet, maar je draagt er wel aan bij. Dat kan confronterend zijn. Voor mijzelf ook. Ik was al nooit zo'n fervente vleeseter, maar nu is dat nog minder geworden. En ik probeer er altijd bij stil te staan waar mijn voedsel vandaan komt. Vroeger at je seizoensgroenten omdat er niets te kiezen was. Nu wel, maar sta je ook stil bij de gevolgen? Moeten je mangostukjes ingevlogen worden, of kun je ook tevreden zijn met een appel?'

© Kadir van Lohuizen

'Aan de positieve kant, al die technologie en efficiëntie kan wel beter uitpakken voor klimaat en milieu. Zo weinig mogelijk voer per kilo vlees, water recyclen tot je bijna niets meer nodig hebt. Dat zie je ook in de komende aflevering. In de Verenigde Arabische Emiraten is water heel kostbaar, want het moet met ontziltingsinstallaties uit zeewater worden gemaakt. En het feit dat ze daar nu eigen melkkoeien houden, zorgt wel dat de yoghurt niet meer per vliegtuig aangevoerd wordt.'

'Het was trouwens niet per se onze bedoeling de Nederlandse rol bij de schaalvergroting in de voedselproductie te laten zien, maar dat is wel wat je in de serie steeds tegenkomt. Overal Nederlandse techniek, koeien, zaden en ondernemers. Of dat iets is om trots op te zijn? Dat mag elke kijker zelf bepalen.'

De laatste aflevering van Food for Thought zie je maandagavond 29 april om 22.15 uur op NPO 2 of op NPO Start.

meer over eten

Er staat nog een reisserie over eten voor de deur: Paramaribo Pepers. Kookboekenschrijver en kok Noni Kooiman reist daarin door Suriname en bezoekt mensen met verschillende culturele achtergronden om samen te koken en te eten. Achter de recepten, ingrediënten en culinaire gewoontes blijken persoonlijke familietradities te schuilen die soms ver teruggaan in de geschiedenis. 

Paramaribo Pepers, vanaf zaterdag 11 mei, 19.15 uur, NPO 2 & NPO Start