Juiste plek, juiste moment

Eenmaal aangekomen in het land naar keuze, zit die dik geresearchte knipselmap natuurlijk in de (virtuele) koffer, maar dan ben je er nog niet helemaal. ‘Nee, dit soort series zijn niet te maken zonder een goede lokale hulp, een fixer, zoals Regina dat voor ons deed op de Solomoneilanden.

‘Je moet je voorstellen: als researcher kom je daar met een bak ideeën. Je wil bijvoorbeeld iemand die eerst gesteund werd door Taiwan, maar door de switch naar China in de penarie geraakt. Op zo’n moment zegt een Regina dan: maar dan moet je die groentevrouwtjes daar hebben. Zij werkten al decennia samen met Taiwan, ze zijn het levende bewijs van wat verloren is gegaan. Goede lokale fixers zijn echt onmisbaar en mag ook wel eens benoemd worden.’

En juist op die momenten, in de rij bij diezelfde groentevrouwen, komt alle voorbereiding vooraf goed van pas. ‘Ja, die ex-minister! Daar zit een grappig verhaal achter, want weet je nog dat hij vertelde over zijn dochter die in Taiwan studeerde? En dat ze samen met haar medestudenten ineens terug naar de eilanden werd gestuurd?

‘Juist dat verhaal was ik al een tijd aan het uitzoeken, want ik wilde wel zo’n student spreken. Ik had ook al een naam die interessant was, namelijk de dochter van een voormalig parlementslid. Vervolgens staan we achter de camera en zegt Regina: hé, maar dat is de vader van de vrouw die we zoeken. Snel tikte ik Ruben aan: hij is een politicus! En zo gaat het: je moet zorgen dat je op de hoogte bent, zodat je op zo’n moment snapt dat je die persoon aan moet spreken.’

Zo ontstond ook semi-spontaan een van de wrangste scènes uit de tweede aflevering, met het laatst achtergebleven stel in het verlaten dorp. Wiesje noemt het: zorgen dat je op de juiste plek bent. ‘Research in Laos vraagt sowieso om een andere aanpak. Er komt namelijk vrijwel geen onafhankelijk nieuws vandaan en je hebt de hele reis iemand van de overheid mee die controleert dat je je aan het door hen goedgekeurde filmplan houdt.  Dat maakt waarachtige verhalen vinden heel moeilijk.

‘Maar dat China investeert in die dammen en in die spoorlijnen, en dat ze daarvoor hele dorpen verhuizen: daarvan is het alleen al interessant om op die plekken te zijn. Want zelfs als mensen niet vrijuit kunnen spreken, snap je als kijker echt wel hoe heftig het is als je met je hele houwen en hebben wordt verplaatst. En ik wist: ze hebben die nieuwe dorpen met zoveel bombarie aangekondigd, dat er best een kans is dat ze ons daar gaan laten filmen, omdat het voor hen juist iets positiefs is.

‘Zo gezegd zo gedaan en ik werd dus door het oude dorp rondgeleid door de deputy chief. Opeens zie ik dat oude echtpaar bij hun huis zitten. Goh, wie zijn die mensen? “Ja, die zitten nog hier. Dat is het enige huis dat er nog staat.” Dan weet je meteen: dit is bijzonder, zij zijn de uitzondering. En blijkbaar willen ze dus helemaal niet verhuizen. Die mensen moeten we filmen. Ik ben er op dat moment nog alleen en heel voorzichtig vraag ik dan of ik later, met Ruben en de filmploeg, eens terug mag komen om te filmen.’

Wiesje kijkt vooral uit naar de laatste aflevering, vertelt ze, waarin Mongolië wordt bezocht. ‘Ja, ik hoop dat iedereen die aflevering gaat kijken. Mongolië is een fascinerend land, waarbij je ziet hoe China daar echt invloed heeft in niet alleen de economie, maar ook de politiek en cultuur. Zelfs buiten hun eigen landsgrenzen proberen ze invloed uit te oefenen op de Mongoolse cultuur.’

Ook daar, bij die grens, wacht weer een bijzondere ontmoeting. ‘We zijn daar heel erg bezig geweest om toegang te krijgen tot de grenspolitie en vantevoren bijvoorbeeld ook met een mensenrechtenorganisatie, om in contact te komen met Mongoolse vluchtelingen uit China.

'Maar in dat grensdorp zagen we ook iets anders gebeuren. Het wil namelijk wel eens gebeuren dat China de grens sluit, als een politiek drukmiddel, en dan staan daar rijen aan vrachtwagenchauffeurs dagen- of zelfs wekenlang te wachten.

'Daar is dus een kleine economie ontstaan en daar hebben we dus ook een vrouw ontmoet die als eerste begon om daar eten te verkopen. Ze doet dat al meer dan twintig jaar! Die loop je daar dus gewoon tegen het lijf en binnen een paar minuten weet je: dit is niet alleen een mooi persoonlijk verhaal, maar deze persoon staat symbool voor een hele geschiedenis. Precies wat je zoekt.’

Een nieuwe aflevering van De wereld van de Chinezen zie je vanavond om 20.25 uur op NPO 2. Daarin bezoekt Ruben Suriname.