Noorderlicht radio
Chemische wapens Snuffelpalen en wapeninspecteurs hebben het druk met de speurtocht naar chemische wapens. Om sporen van deze middelen vast te stellen, zijn echter complexe technieken nodig. Daarom bestaat er grote behoefte aan snellere, selectieve screeningsmethoden. Edwin Hooijschuur deed onderzoek naar nieuwe bepalingsmethoden, die in staat zijn eenvoudig en snel antwoord te geven op de vraag of chemische strijdmiddelen in verdachte monsters aanwezig zijn. Jacqueline de Vree praat met Hooijschuur over het gebruik van chemische wapens door Hannibal en door Saddam Hoessein en gaat na of de nieuwe detectietechnieken ook gebruikt kunnen worden in het vrije veld, of enkel in het lab. Chemicus Edwin Hooijschuur deed zijn promotieonderzoek aan de Vrije Universiteit Amsterdam. ------ Nonnetjes en kokkels Schelpdieren schieten dieper in de wadbodem als ze ruiken dat er strandkrabben in de buurt zijn. Dat is één van de voorbeelden waaruit blijkt dat schelpdieren geen passieve dieren zijn, maar slimme beestjes, die het hun roofdieren knap lastig kunnen maken. Hoe slim schelpdieren echter ook zijn, ze kunnen zich niet bewapenen tegen kokkelvissers. En daar hebben naast schelpdieren, ook de vogels last van die van deze schelpen afhankelijk zijn. Verschillende organisaties dienden bezwaar in tegen de vergunning die staatssecretaris Odink van Visserij had afgegeven aan de kokkelvissers, om te vissen in beschermde gebieden. De Raad van State besloot op 3 december j.l. echter dat de kokkelvissers toch aan de slag mogen in de voorheen gesloten gebieden van de Waddenzee. 70% van de Waddenzee was al opengesteld voor de kokkelvisserij. Deze visgronden blijken nu uitgeput. Natuurbeschermers en biologen vrezen dat het openstellen van een nog groter gebied, zal leiden tot verhongering van veel vogels. Het lijkt er op dat de kokkelvisserij binnenkort weer op de politieke agenda komt. Wouter van Dieren van de Club van Rome zet zich in voor een compromisvoorstel, wat er toe moet leiden dat de kokkels gespaard blijven. Tijdens een strandwandeling sprak Corlijn de Groot met bioloog Pim Edelaar, die aan de Universiteit Groningen promoveerde op het gedrag van schelpdieren. ------ NIEUWSBERICHTEN Niet voor de Poes Wat genetici al dachten blijkt te kloppen: een kloon is helemaal geen identieke kopie van het origineel. Een jaar geleden kwam de eerste gekloonde poes ter wereld – die werd “Cc”, van Carbon Copy genoemd - en naar nu blijkt, lijkt ze van geen kant op de poes waarvan ze een kloon is. Rainbow, het moederdier, is een schildpadpoes met stukjes wit, rood en bruin in haar vacht. CC is wit met grijze vlekken. Verder verschillen de twee ook hemelsbreed van karakter. Rainbow is rustig en ingetogen, en CC is een speels en nieuwsgierig dier. Toch is CC een kloon. Haar makers leverden daar vorig jaar het bewijs voor in het tijdschrift Nature. Het kloonproject werd betaald door ‘Genetic Savings & Clone’, een commercieel bedrijf dat weefsel van huisdieren tegen fikse betaling opslaat om het ooit te klonen. Maar duidelijk is wel dat u uw oude huisdier nooit meer terug krijgt. En waarom zou u dan niet gewoon een nieuwe poes uit het asiel halen? CC woont overigens nog steeds in het laboratorium waar ze is geboren. Een van de genetici die haar heeft gemaakt, neemt haar binnenkort in huis. ***** Zuivere koffie De bakken koffie die u elke ochtend naar binnen werkt laten hun sporen na. In het milieu, wel te verstaan. Uit Zwitsers onderzoek blijkt dat cafeïne heel goed te gebruiken is om de aanwezigheid van de mens aan te tonen. Tot voor kort werden daar vooral meststoffen voor gebruikt, maar daar kleeft een nadeel aan: ook dieren scheiden mest uit. Andere, meer ‘menselijke’ chemicaliën - zoals restanten van geneesmiddelen en cosmetica, zijn minder geschikt voor detectie-doeleinden, omdat ze nogal instabiel zijn en snel worden afgebroken. Zo niet cafeïne. Hoewel rioolzuiveringsinstallaties de stof voor 99,9 procent verwijderen, blijft er ook na zuivering nog altijd een detecteerbare hoeveelheid over. Cafeïne is wereldwijd dan ook in opkomst als ‘markeerstof’ voor de aanwezigheid van mensenafval. Om toe te lichten waarvoor dat zoal handig kan zijn, onderzochten de Zwitsers watermonsters uit het Greifenmeer, dat ten oosten ligt van Zürich. De monsters blijken een vijf keer hogere concentratie cafeïne te bevatten dan verklaarbaar is. Ergo: ergens lekt ongezuiverd rioolwater het meer in. Handig dus. ***** WTC-Slib Niet alleen koffie kan teruggevonden worden in het water. Op de bodem van de Hudsonrivier bevindt zich een dun laagje slib, bestaande uit de resten van het World Trade Center. Het laagje bevat grote hoeveelheden calcium, strontium en zwavel – overblijfselen van stukadoors-gips. Koper en zink verwijzen naar de leidingen, en de dak- en wandafwerkingen. Ook zitten er hoge concentraties siliciumrijke vezels in het slib, de restanten van de brandwerende tegels uit het gebouw. De onderzoekers denken dat het World Trade Center, ook nu het is vermalen tot puin op de bodem van de rivier, een nuttige toepassing kan hebben. Het duidelijk herkenbare laagje grond moet inzicht geven in de manier waarop slib zich verspreidt over de rivier- en zeebodem. Ook hopen de onderzoekers meer te weten te komen over de gezondheidsrisico’s die de inwoners van New York hebben gelopen. ***** Genkaas Goedkopere kaas en voedzamere melk. Dat ligt volgens Nieuw-Zeelandse onderzoekers in het verschiet, nu ze er als eerste in zijn geslaagd de ‘melkgenen’ van de koe te veranderen. De melk die hun koeien geven is geschikt om in minder tijd meer kaas te maken. De nieuwe koeienmelk bevat grotere hoeveelheden van het eiwit dat kaasstremsel laat samenklonteren en wei, het waterige restproduct van melk, laat afscheiden. De onderzoekers denken dat het nog een jaar of vier duurt voordat hun genetisch aangepaste dieren op grote schaal in de veeteelt kunnen worden toegepast – en nog een jaar of tien voordat de bijbehorende, verbeterde zuivelproducten in de winkel liggen. Critici vragen zich echter af of het ooit wel zo ver komt. De weerzin van consumenten tegen genetisch aangepaste producten is immers groot. Bovendien moeten de nieuwe zuivelproducten nog worden goedgekeurd door de talloze Keuringsdiensten van Waren die de wereld telt. ***** Tumortruc Medicijnen waarvan men hoopte dat ze uitzaaiing van kankercellen zouden voorkomen, blijken een verrassend maar averechts effect te hebben. De middelen - protease-remmers - zorgen er inderdaad voor dat kankercellen zich niet door het omringende weefsel kunnen heenvreten. Maar tot hun verbazing zagen Duitse onderzoekers door hun microscoop hoe de tumorcellen uit hun gevangenschap ontsnapten. Onder invloed van de medicijnen bewegen de kankercellen zich als amoebes: primitieve eencelligen die als een soort barbapapa’s van vorm kunnen veranderen. Op die manier bewegen ze slinks door de kleinste kieren en gaten tussen de cellen in. Kennelijk bezitten kankercellen – en dus ook onze gezonde lichaamscellen – nog steeds het basisplan van hun oeroude eencellige voorgangers, en kunnen ze daar in noodgevallen op terugvallen. ***** De uitgebreide versie van de nieuwsberichten zijn na te lezen bij 'Noorderlicht nieuws'. Hier zijn ook bijpassende links te vinden. ------ Kunst of geen Kunst? Wat heeft de met pindakaas besmeerde vloer van Wim T. Schippers gemeen met de ontplofte auto van Rob Scholte? Ze zijn beiden als kunst tentoongesteld in serieuze musea. Ook riepen beide werken de vraag op wat nu eigenlijk maakt dat kunst 'kunst' is. Deze vraag is niet alleen voer voor kunsthistorici en docenten aan de Rietveld Academie. Ook psychologen houden zich bezig met objectieve aspecten van de menselijke kunstbeleving. Kees van Driel deed promotie-onderzoek aan de Universiteit van Amsterdam naar de beoordeling van kunstwerken. Hij onderzocht hoe mensen kunstwerken als boeken, films, muziek, schilderijen en dergelijke beoordelen. Via de cognitieve psychologie probeerde hij erachter te komen wat mensen in kunst aanspreekt en welke factoren hiervoor van belang zijn. ------ Buiten de wetenschap: Algemeen Dagblad in de verdrukking Gisteren overleefde hoofdredacteur Oscar Garschagen van het Algemeen Dagblad een motie die tegen hem was ingebracht door de redactieraad van zijn krant. Nipt eenderde van de AD-journalisten sprak het vertrouwen in het beleid van de hoofdredactie uit. Dat beleid is er op gericht het Algemeen Dagblad op te laten gaan in een uitgeverij, waarvan ook het Rotterdams Dagblad, Rijn & Gouwe en de Dordtenaar deel zullen uitmaken. In de leiding van dit nieuwe bedrijf zal niemand van het AD plaatsnemen. Waarom is deze rigoreuze stap nodig en wat zijn de gevolgen voor de krant? Een gesprek met Oscar Garschagen, hoofdredacteur van het Algemeen Dagblad.