In Buitenhof vertelt journalist Ralph Dekkers over de reactie van mensen in Israël op de Amerikaanse aanvallen: ‘Men is blij uiteraard dat ze de steun hebben van de grote bondgenoot. Ze denken dat de oorlog er minder lang door zal duren, omdat nu die drie nucleaire faciliteiten waarschijnlijk of in ieder geval grotendeels zijn verwoest. Maar men beseft ook dat men nu vol in de vuurlinie komt te liggen.’ Hoe kijkt de Israëlische bevolking naar de Israëlische aanvallen op Iran? ‘Ruim 80%, in ieder geval van het Joodse deel van de bevolking, staat helemaal achter die aanvallen zoals Netanyahu die ruim een week geleden is begonnen.’ Of het conflict verder gaat escaleren ligt volgens Dekkers aan wat Iran gaat doen. ‘Het hangt nu af van de reactie van Iran of die inderdaad de hele regio erbij wil betrekken’. 

‘Als je kijkt naar de regio en als je kijkt naar de politieke hoofdrolspelers dan is wat mij betreft de Israëlische premier Netanyahu de poppenspeler. (…) Want die is zelf begonnen, hopend, altijd al hopend, ook lang geleden al hopend, dat de Amerikanen uiteindelijk zouden optreden tegen Iran. En die is er toch in geslaagd om zelf te beginnen en nu de grootste bondgenoot, de invloedrijkste bondgenoot, aan zijn zijde te hebben na wat er vannacht is gebeurd’, stelt Jaap de Hoop Scheffer, oud-secretaris-generaal van de NAVO. Of Trump op de NAVO-top aanwezig kan zijn hangt volgens De Hoop Scheffer af van hoe snel Iran reageert, want als dit gebeurt ‘moet de commander-in-chief uiteraard in de The Situation Room in Washington zijn.’ Volgens De Hoop Scheffer zijn de gebeurtenissen van ‘de afgelopen 12, 24 uur (…) een kwestie van ego's.’

Hij benadrukt dat een heel negatief bijeffect van deze aanval op Iran is dat: ‘het alle politieke aandacht wegzuigt van Oekraïne, heel belangrijk punt op de NAVO-top. Als Poetin wint in Oekraïne doet dat onherstelbare schade aan de NAVO en de Europese Unie. Het zuigt de aandacht weg uit Gaza. Het is nu Iran, Iran, Iran. En dat is niet goed. Niet goed voor de NAVO en Oekraïne. Het is niet goed voor de Gazanen.’ 

Lees meer:

• Alleen Amerika’s zwaarste bom kan ondergrondse nucleaire installatie van Iran treffen (de Volkskrant)
• Spanje dreigt unanimiteit bij NAVO-top te verstoren: 5-procentsnorm is ‘onredelijk en contraproductief' (NRC)
• NAVO-miljarden moeten naar eigen bedrijven, maar de grondstoffen komen uit China (NOS)
• Trump Buys Himself Time, and Opens Up Some New Options (New York Times)

Afzwaaiend VN-gezant Sigrid Kaag zegt over de aanval: ‘Netanyahu bepaalt in mijn inschatting de doelen, bepaalt ook welke tactische overwegingen er zijn en het tempo. En wat we hebben kunnen opmerken, ook gewoon uit wat er gelekt is rondom het Witte Huis is dat Trump zich vaak een beetje aansluit. Maar ik krijg tot nu toe niet de indruk dat het echt allemaal gezamenlijke analyse is geweest; een zorgvuldige overweging. En wat we eerder hebben gemerkt bij sommige van de Israëlische oorlogsvoering ook voor wat betreft Gaza tegen Hamas: het zijn vaak tactische overwegingen. Het strategische doel, Iran een kernwapen ontzeggen, dat is al decennialang zo. Zeker voor Netanyahu. Maar hoe je dat het beste gaat bereiken en wat de gevolgen daarvan zijn en hoe je omgaat met die gevolgen; ik heb niet de indruk dat daar een plan voor is. En dat baart ons natuurlijk allemaal zorgen.’

Kaag stelt over de verdere gevolgen: ‘Als het niet op korte termijn wordt beëindigd, zal verdere instabiliteit ook de markten beïnvloeden. Dus het gaat van fysieke veiligheid, onzekerheid, onveiligheid tot geo-economische gevolgen in een periode waarin we natuurlijk allemaal ook een beetje zitten te kijken hoe het verder gaat op 9 juli, voor de Europese Unie in ieder geval, met de handelstarieven en de onderhandeling daarover.’ Ook Kaag maakt zich zorgen dat de politieke aandacht voor Gaza nu verdwijnt. Ze vertelt over de situatie in Gaza: ‘Het is een voortdurend leven in een hel op aarde, waardoor het leven dus geen enkele betekenis heeft voor veel mensen. Dat is de eerste keer dat ik dit in de 40 jaar dat ik in Gaza ben geweest ooit heb gehoord. Palestijnen, net als Israëli's, net als eenieder, hechten aan het leven. En ieder mens heeft een recht op een waardig leven.’ 

'Eén van de drie opties om te kunnen reageren door Iran is niet alleen de straat van Hormuz afsluiten en Amerikaanse doelen aangrijpen. Maar er is sprake van wat wij militairen zeggen: een asymmetrische situatie. Amerika en Israël zijn militair veel sterker dan Iran. En dan heb je de mogelijkheid om toevlucht te nemen tot, zoals wij het noemen, irregulier optreden’, vertelt luitenant-generaal buiten dienst Mart de Kruif. Hij vreest voor ‘irregulier optreden, aanslagen, verstoringen van lines of communication, zeewegen. Dat is een middel wat Iran kan toepassen. Dat is een langetermijn-middel, maar het is wel een middel wat een relatief klein land, een zwakker land, kan toepassen.’ De NAVO-top wordt er volgens hem ook niet veiliger op; ‘zeker als Trump komt’.

De Kruif legt uit dat de aanval van Amerika ook gevolgen heeft voor Oekraïne: ‘Als de Amerikanen moeten kiezen om hun schaarse middelen naar het Midden-Oosten te sturen, naar hun eigen troepen, naar Israël, of naar Oekraïne, dan gaan ze naar hun eigen troepen of naar Israël. Daar zullen ze wat van merken. Dat betekent dat nog meer dan voorheen de veiligheidssituatie in Oekraïne afhankelijk is van wat wij in Europa kunnen doen. Steeds meer wordt duidelijk dat wij in Europa onze eigen toekomst in handen moeten nemen. Ook voor de toekomst van Oekraïne.’ 

‘Ik ben natuurlijk onder de indruk van wat onze luchtmacht ter plekke heeft bereikt’, zegt oud-generaal Ben Hodges. Waarom heeft Trump besloten tot deze aanval over te gaan? ‘Ik weet niet wat hem heeft geholpen de uiteindelijke beslissing te nemen maar in mijn ogen moet het zo zijn dat hij ervan overtuigd was dat de kans op succes heel erg groot was.’ Volgens Hodges is deze aanval in het belang van meerdere landen: ‘Het vernietigen van Irans potentieel voor het maken van een kernwapen is het doel geweest van meerdere Amerikaanse regeringen. Dus ik denk dat dit in het belang is van de VS en andere partijen die mogelijk bedreigd kunnen worden door een Iraans kernwapen.’ Hij benadrukt ook: ‘De president zal moeten uitleggen welk strategisch resultaat hij wil.(…) Niemand in Amerika, niet alleen het Pentagon wil weer een langdurige oorlog in het Midden-Oosten.’ Daarnaast hoopt hij ‘dat we [de Verenigde Staten] niet betrokken raken bij iets dat leidt tot een verandering van regime.’ 

Lees meer:

• Trump vindt dat nieuwe NAVO-norm van 5 procent niet voor VS geldt (NOS)

GroenLinks-PvdA Kamerlid Kati Piri diende donderdag, met steun van de Kamerfractie, een motie in om de levering van onderdelen voor het Israëlische luchtverdedigingssysteem  stil te leggen. ‘De Nederlandse wet is heel eenvoudig’, stelt Frans Timmermans, partijleider van GroenLinks-PvdA. ‘Je levert geen wapens aan iemand die zich bezondigt aan oorlogsmisdaden. En het staat als een paal boven water dat Netanyahu oorlogsmisdaden pleegt. En daarom vind ik dat een algemeen wapenexportverbod gerechtvaardigd is.’ 

Jaap de Hoop Scheffer ‘verzet zich’ tegen de motie: ‘Dat doe je een land niet aan. En dit doe je zeker de staat Israël niet aan na wat er op 7 oktober is gebeurd.’ Volgens Timmermans is het ‘nu gerechtvaardigd een tijdelijk algeheel wapenexportverbod af te kondigen.’ ‘Het mag niet zo zijn dat Netanyahu maar kan doen wat hij wil.’ Sigrid Kaag stelt: ‘Iedereen heeft inderdaad baat bij de Iron Dome. Allemaal, waar je ook zit. Als het als beschermingsmiddel wordt ingezet. Dat is één. Tweede is, je moet het scheiden van het oorlogsgedrag van alle strijdende partijen, in dit geval ook Israël. Er zijn veel instrumenten, veel middelen die begrepen zullen worden, die heel effectief kunnen zijn. En denk ik die ook niet een hele bevolking ook nog eens tegen Europa in het harnas gaat jagen.’