'Al die mooie plannen konden de prullenbak in'

Researcher Wiesje Kuijpers over de opnamen in de VS

Elmar Veerman

5 februari 2021

De plannen voor de Amerikaanse aflevering lagen in het vroege voorjaar klaar, maar de grenzen gingen dicht. In oktober kreeg het team een herkansing, en dat pakte goed uit, vertelt researcher Wiesje Kuijpers.

'En wat ook heel spannend was: birth tourism. Iedereen die in de VS geboren wordt, krijgt een Amerikaans paspoort. Chinese vrouwen gaan daarom in de laatste fase van hun zwangerschap naar de VS. Waar de Chinese overheid trouwens tegen is; die verbiedt het hebben van een tweede paspoort, maar kan het blijkbaar niet tegenhouden.

Zulke vrouwen spreken geen Engels, betalen veel geld en dit zitten dan in een huis in Amerika te wachten tot ze gaan bevallen, vaak samen met andere zwangere Chinese vrouwen. Zo’n huis wordt ook gerund door Chinezen, die uitjes organiseren of regelen dat er bijvoorbeeld een vertaler meegaat naar het ziekenhuis. Het is een hele industrie. Waar ook de Amerikaanse overheid trouwens niet blij mee is. Maar verboden is het niet. Mijn fixer had een vrouw gevonden die ging bevallen in de week dat wij zouden filmen. Wij mochten haar interviewen en filmen. Precies het verhaal dat je wilt.

'Dus we hadden mooie plannen, alleen gooide Trump het luchtruim dicht, vanwege corona natuurlijk. Dus wij konden toch niet naar de VS, het geboortetoerisme lag stil en bovendien zaten alle studenten thuis te studeren, want universiteiten en scholen waren dicht. Nadat we in Italië hadden gefilmd, eind september, zijn we gaan uitzoeken of we niet tóch nog naar Amerika konden. En toen bleek dat we een speciale toestemming konden aanvragen, een national interest exemption permit. Als je reis in het belang van de VS was, mocht je het land in. En dat lukte.

Hoorde ik ineens: hee Wiesje, over twee weken ga je naar de VS. Moest ik heel snel alles weer op touw zetten. Kijken wat er nog over was van de verhalen die ik eerder had verzameld, en met de lokale fixer in Los Angeles nieuwe ideeën bespreken. Gelukkig kwam ik tot de conclusie dat we alles wat we wilden vertellen konden vinden in de buurt van Los Angeles.

‘En daar ging ik, in een bijna leeg vliegtuig, heel zenuwachtig, want ik dacht: straks kom ik daar en blijkt die permit ongeldig, of zijn de regels intussen weer veranderd. Maar nee, ik kwam soepel door de douane. Dus we gingen echt filmen, tijdens historische verkiezingen, middenin een pandemie! Ik vond dat heel bijzonder. We waren er tot twee dagen na de verkiezingen, wat helaas niet lang genoeg was om de uitslag ook mee te nemen.

Vanwege die verkiezingen kwamen de politieke voorkeuren wel goed naar voren. Veel Chinese Americans zijn Republikein, en dat is voor ons nogal lastig te begrijpen. Je zou denken: je komt uit een autoritair land, en je bent gekomen vanwege de vrijheid, dan ben je toch zeker voor de democratie? Maar al die mensen waren fan van Trump!

In hun ogen spreekt hij zich het duidelijkst uit tegen China, en ze zeggen: wij weten hoe gevaarlijk China is, en hoe erg het is in een socialistische staat te wonen. Dat is natuurlijk ook een groot verschil met andere afleveringen: deze mensen zijn naar de VS gekomen om daar te blijven. Die zeggen heel andere dingen over China en de Communistische Partij dan Chinezen die tijdelijk in een ander land werken. Sowieso is de VS dé plek waar Chinese dissidenten heengaan. De kans om met Chinezen te spreken die gevlucht zijn, die niet meer terug willen en kunnen, wilden we zeker niet laten liggen.

Cameraman Pim Hawinkels (links) in actie tijdens een demonstratie

'In andere afleveringen gaat het uitdrukkelijk ook over de lokale bevolking, en hoe die tegen de Chinezen aankijkt. De Amerika-aflevering is wat dat betreft een beetje een vreemde eend in de bijt, omdat hij puur gaat over de Chinese Americans en waarom ze naar Amerika komen. We praten niet echt met Amerikanen over de vraag wat ze daarvan vinden. Omdat Chinezen natuurlijk al heel lang in Amerika zijn. Dat maakt het wat minder interessant en relevant, ook omdat daar honderdduizend meningen over zijn. Bovendien zijn de Chinese Amerikanen dus zelf locals.

In Californië gaat het bijvoorbeeld over Proposition 16, een voorstel om ‘affirmative action’ - positieve discriminatie - weer toe te staan. Zodat universiteiten en sociale instituties iets kunnen doen tegen de achtergestelde positie van zwarten en latino’s. Dat voorstel was vier jaar eerder ook al in stemming gekomen, en het is toen tegengehouden door de Chinese Americans, en nu dus weer.

Daarom was dit een goed onderwerp voor de uitzending; omdat het én iets zegt over deze Chinese Americans, die heel activistisch zijn als het gaat om hun kinderen op de universiteiten, én over het beeld dat ze hebben van Amerika. Want zij geloven helemaal niet dat zwarten of latino’s achtergesteld zijn. Dat is een verhaal dat ze helemaal niet willen horen. Ze denken dat alles enkel het resultaat is van hoe hard je werkt en dat zij daarom die plekken op de universiteit verdienen.

Vrijheid en vuurwapens in de Verenigde Staten

Veel Chinezen komen naar de Verenigde Staten omdat ze vrij willen zijn van overheidsbemoeienis. En geld speelt soms natuurlijk ook een rol.

Ruben (rechts) tijdens de opnames van Jason Chu's videoclip

‘Toen ik research aan het doen was, vonden we - ik heb altijd veel contact met het team in Nederland, er gaan lange mails heen en weer - dat het politiek naar één kant helde. Want die vastgoedman was voor Trump, die dissidenten waren voor Trump omdat hij zich zo tegen het communisme uitsprak, en Freya en consorten die tegen prop 16 waren, ook heel conservatief. Terwijl er heel veel Chinese Americans zijn die democratisch zijn, meer dan de helft zelfs, blijkt uit onderzoek. Aan universiteiten zijn de studenten heel progressief. Dat kwam in de uitzending nog niet aan bod, dus we wilden ook dat dat geluid aan bod kwam. En ik toevallig had gehoord dat Chinese rap in opkomst is, ook als een soort emancipatie van de Chinese Americans.

Dus toen ben ik op zoek gegaan naar een Chinese rapper, en via Instagram vond ik Jason Chu. Wat dus echt een superslimme gast was, geboren en opgegroeid in Amerika, studeerde aan Yale, gespecialiseerd in Asian-American Culture, en die ook een soort activist is die zich bezighoudt met inclusie en social justice enzo. Hij wist veel te vertellen over de geschiedenis van de Chinese Americans, hoe die ook gediscrimineerd waren, en in het verleden zelfs geen land mochten bezitten. Hij was erg voor die positieve discriminatie, want volgens hem moeten minderheden elkaar juist steunen.

Ik kijk dan natuurlijk ook naar wat we kunnen filmen, om het visueel interessant te maken. Pim Hawinkels, de cameraman, zei voor de grap: neemt hij niet toevallig een videoclip op? En toen ik Jason sprak, bleek dat hij een tattoo ging laten zetten, wat natuurlijk al een hartstikke leuke scene is, en ik vroeg hem ook of hij niet heel toevallig een videoclip ging maken. Want niet geschoten is altijd mis. Hij antwoordde dat hij dat al maanden van plan was, maar dat het steeds werd verplaatst. En nu kon hij onze opnamen gebruiken als stok achter de deur. Dus dat zit er mooi in, gefilmd op een rooftop in Beverly Hills, met de Hollywood-letters op de achtergrond. En de clip staat inmiddels op YouTube, natuurlijk.'

De wereld van de Chinezen

China speelt wereldwijd een steeds grotere rol; bedrijvige Chinezen vestigen zich in groten getale in het buitenland. Ruben Terlou zoekt hen op: wie zijn ze, wat willen ze bereiken en wat voor impact heeft hun aanwezigheid op de lokale bevolking?

Wiesje Kuijpers over Madagaskar

Wiesje Kuijpers deed de research voor De wereld van de Chinezen. Dat ze in Madagaskar uitkwam was puur toeval. Lees hier een interview met Wiesje over De wereld van de Chinezen.

Wiesje Kuijpers over Cambodja

De researchreis naar Cambodja is min of meer in het water gevallen, vertelt Wiesje Kuijpers. Toch was het resultaat uiteindelijk een prachtige aflevering van De wereld van de Chinezen.

'Al die mooie plannen konden de prullenbak in'

Vrijheid en vuurwapens in de Verenigde Staten

De wereld van de Chinezen

Wiesje Kuijpers over Madagaskar

Wiesje Kuijpers over Cambodja

Is de wereld nu van de Chinezen?

Hoe verging het die mensen?

Rode lantaarns en roestbruin stof in Servië