Hoe verging het die mensen?

Updates over de hoofdpersonen uit het eerste seizoen

Elmar Veerman

21 februari 2021

Misschien vraag je je af hoe het is verdergegaan met de mensen die je zag in De wereld van de Chinezen. Soms was het al bijna twee jaar geleden dat ze gefilmd werden. Met veel van hen heeft de redactie contact gehouden. Researchers Wiesje Kuijpers en René van ’t Erve en presentator Ruben Terlou vertellen erover.

Kenia: op een ander spoor

Met Richard Ochieng, de Keniaan die door zijn racistische Chinese baas voor aap werd uitgemaakt, gaat het goed, zegt René, die de research in Kenia deed. ‘Hij werkt nu voor Honda Motorcycles, daar verdient hij goed mee, en hij wil een bedrijf voor zijn vrouw opzetten, schrijft hij. Zelf wil hij muziekproducer worden, en zanger, daarom trekt hij veel tijd uit voor tutorials op YouTube. Intussen heeft hij wel veel last van de coronacrisis: er is angst, er mag van alles niet, je moet overal mondkapjes dragen en afstand houden, een avondklok, enzovoorts.

‘Voor Chinezen heeft hij geen goed woord meer over, schrijft hij: “Ik zie ze nog steeds als bot, racistisch en puur uit op eigenbelang. Ze doen ook niets om hun reputatie wat dat betreft te verbeteren. Het incident met mij, bij Sonlink Motorcycle Kenya, laat dat ook zien; ze hebben daar niets veranderd, ze hebben alleen mij ontslagen en hun naam veranderd. Nu heet het Jetxin Motorcyle Kenya.”

Een stukje van de 'Lunatic Express' in de wijk Kibera in Oeganda (foto uit 2011)

‘De spoorlijn is ook nog interessant om even te belichten. Richard denkt dat zijn land nooit zal profiteren van dit soort deals, waarbij China geld leent voor grote infrastructurele projecten, zoals het spoor. In 2020 werd het tweede deel operationeel, het stuk van Nairobi naar Naivasha, 120 kilometer richting de Rift Vallei. Maar met de pakweg 400 kilometer die vanaf daar resten tot aan de grens met Oeganda ontstond een probleem. Kenia moest na vijf jaar beginnen met afbetaling van de eerste Chinese leningen waarmee het eerste opgeleverde stuk van Mombassa naar hoofdstad Nairobi was gefinancierd. Dat geld was er amper, mede door de coronacrisis. Nieuwe Chinese leningen voor de twee tranches vanaf Naivasha tot de grens met Oeganda kwamen er daarom niet. Om het wegennet te ontzien en meer vracht op de trein te krijgen heeft Kenia nu besloten om het bestaande oude spoor naar Mabala, onderdeel van de legendarisch Brits-koloniale Lunatic Express, dan maar te restaureren, wat de regering oorspronkelijk totaal niet zag zitten. Nu is het maar afwachten wat de toekomst en de schatkist brengt. Oeganda heeft ook besloten dan maar zelf oude spoorrails te restaureren, want ook dat land worstelde met nieuwe Chinese leningen.’

Cambodja: leeggelopen stad

Met Bo Un ging het destijds al niet zo best, want de meeste Chinese klanten lieten haar links liggen

In Sihanoukville is intussen veel veranderd, zegt Wiesje. ‘Het is nu anderhalf jaar geleden dat we daar kwamen om te filmen. Er schijnen nu goede wegen te liggen en het is er veel rustiger, want veel Chinezen zijn vertrokken. Dat speelde toen al omdat online gokken net was verboden, maar daarna volgde natuurlijk de coronacrisis. Er staan ook allerlei geraamtes, half afgebouwde gebouwen. Heel weird. En heel sneu; veel lokale mensen zijn weggetrokken omdat ze die stad eigenlijk niet meer konden betalen.

'Degenen die bleven, hebben geld geleend om een huisje te bouwen dat ze wilden verhuren aan Chinezen. Die zitten nu allemaal met schulden, maar zonder huurders. Dus die zijn echt de pineut. Ik ben er niet achter gekomen hoe het nu gaat met Phen Sophal, die graafmachinebestuurder die al z’n vrienden is kwijtgeraakt toen een gebouw instortte. Heel veel bouw is nu stilgelegd, dus dikke kans dat hij z’n baan kwijt is. Van Bo Un, de massagevrouw op het strand, kreeg ik wel bericht. Met haar gaat het slecht. Haar zeventienjarige zoon is gestopt met school om geld te verdienen in de bouw, anders redden ze het niet.’

Accepteer de 'social' cookies om deze 'youtube'-content te bekijken.

Klik hier om je cookie-instellingen aan te passen.

Een moment geduld, de content wordt geladen.

Madagaskar: armoede met één uitzondering

Wiesje: ‘Voor de Malagassiërs was het natuurlijk een heel zwaar jaar, want het land was al heel arm, en al die mensen die zeekomkommers en haaienvinnen verkochten hebben nu een probleem omdat de Chinezen weg zijn gegaan vanwege corona. Ik hoorde van het productiehuis waarmee we werkten in Antananarivo, de hoofdstad, dat de coronacrisis voor heel Madagaskar een forse economische crisis betekent, door de gesloten grenzen. Het toerisme is ingestort.'

Toch gaat het niet met iedereen zo beroerd, vertelt ze. 'Richard, met wie Ruben de zee op ging, heeft in het afgelopen jaar vier keer een grote haai gevangen…’ (Ruben: ‘Wat? No way!’) ‘… en dat heeft zijn leven totaal veranderd. Hij heeft nu een klein winkeltje in het dorp, drie haken om haaien mee te vangen, een tweede bootje, en ook nog twintig geiten. Zo veel zijn die haaien dus waard.'

En dan was er nog de man met de katoenvelden, meneer Wu. Wiesje: ‘Die heeft het hele jaar in China gezeten, en is nu terug gegaan nadat hij zich heeft laten vaccineren tegen corona. Hij heeft intussen lokale mensen op zijn velden laten passen, en dat is… niet heel goed gegaan. Hij stuurde me foto’s van zijn katoenfabriekjes, en die zien er vervallen uit. Bovendien heeft hij veel last van de economische crisis die op Madagaskar dus echt hard aankomt.’

Er is nog iets wetenswaardigs, voegt ze toe: ‘Naar aanleiding van de uitzending kreeg ik een mail van iemand die voor de International Labour Organization werkt, en die heeft toevallig in dat gebied onderzoek gedaan naar het gebruik van pesticiden en de arbeidsomstandigheden in de textielindustrie, inclusief de katoenteelt. Dat gaat helemaal niet goed daar, omdat de lokale boeren niet goed weten hoe ze daarmee moeten omgaan. Dat is heel ongezond voor henzelf en het leidt tot resistente insecten, waar de hele wereld last van kan krijgen. Daar konden we nog geen aandacht aan besteden, omdat die onderzoekers daar pas een jaar na ons waren. Maar toen ik voor het eerst met meneer Wu op pad ging, ter oriëntatie, was hij inderdaad de hele dag bezig mensen uit te leggen hoe ze met dat gif om moesten gaan, want dat ging heel vaak mis. Ze gebruikten veel te veel.’

Servië: protest krijgt een boost

Hannah, die voor het mijnbouwbedrijf werkt en haar kinderen in China zelden ziet, stuurde foto’s van de nieuwjaarsviering, zegt Ruben. ‘Niet zo bijzonder hoor, van de versiering aan de deur. Er is dus een jaar verstreken sinds wij er waren. In de tussentijd heeft ze corona gehad, en de mijnwerkers daar in Servië worden nu ingeënt met het Chinese vaccin. Ik zal haar even vragen naar de mijnwerkersstaking waar we vorige maand van hoorden.’

Even later: ‘Die opstand was bij een ander bedrijf, zegt ze. Waar de mijnwerkers slecht behandeld werden, daarom gingen ze protesteren. Volgens mij is het wel hetzelfde moederbedrijf, maar een andere locatie. Ik had inderdaad het idee dat die vrij onafhankelijk van elkaar opereerden.’ Wiesje: ‘De slaapruimtes zagen er niet slecht uit waar wij hebben gefilmd, inderdaad.’

Verenigde Staten: toch niet het land uit

‘Freya, de fervente Trumpsupporter die zei dat ze het land uit zou moeten als de "socialisten" aan de macht zouden komen, is uiteraard niet blij dat Joe Biden nu president is, maar ze is heus niet het land uit gegaan; ze gaat gewoon door met actievoeren’, vertelt Wiesje. ‘Ze schreef me dat het goed met haar gaat en dat ze het nu druk heeft met een campagne om de Democratische gouverneur in Californië af te zetten. Daar zamelt ze handtekeningen voor in. En ze maakte zich erg druk over een serie inbraken in haar buurt, liet ze me weten.'

Jason Chu heeft er allemaal Nederlandse fans bij, daar is hij heel blij mee, en hij is ook aan het actievoeren, maar voor iets heel anders. Er was een golf van geweld tegen Asian Americans, en daar verzet hij zich tegen, onder meer met een campagne op instagram.

Een van de imposante beelden op het Liberty Sculpture Park

In het Liberty Sculpture Park is hard verder gewerkt aan het enorme standbeeld van Xi Jinping met een half doodshoofd, CCP Virus heet het. Contact met meester Chen of de jongen uit Tibet hebben ze nog niet, maar ze hebben de uitzending toegestuurd. En Ruben vertelt wel dat de jongen die bij de protesten in Hong Kong was opgepakt, Alex, hem per mail om raad vroeg. ‘Hij twijfelde of hij een baan moest zoeken of te voet van LA naar Boston gaan. Ga nou maar eerst even werken, zei ik natuurlijk, waarop hij terugmailde: Nou, dat ga ik dus niet doen, ik ga naar Boston lopen. En hij ging, door de woestijn en de bergen. Tweehonderd kilometer heeft hij afgelegd, in tien dagen. Toen was z’n geld op en trok hij het niet meer, en is hij teruggegaan. Zo'n eigenwijs type is het dus.’

Italië: moeilijke tijden

Wie wil nu nog zijn naaimachines laten repareren?

Van de familie Peng, die hun spullen in de zomer al zo veel mogelijk in dozen bewaarde om snel te kunnen verhuizen als de huur omhoog zou gaan, heeft Ruben gehoord dat de zaken heel slecht gaan. ‘Ze kunnen nergens naartoe. Voorlopig blijven ze nog in Italië, maar de pandemie heeft enorme impact. Blijkbaar ligt de productie daar in Prato op z’n gat. Mensen kopen misschien af en toe nog wel wat nieuwe kleding, online, maar de vraag is waarschijnlijk enorm teruggelopen. In heel veel landen kun je nu niet even naar de Zara om te kijken of daar iets leuks hangt. Dat merk je natuurlijk extra als je leeft van het repareren van naaimachines, want ateliers kunnen nu met minder machines toe, stel ik me zo voor.’

Wiesje hoorde nog iets van Piera en Riccardo, het oudere echtpaar dat verbitterd is over de Chinese “invasie” in Prato. ‘Zij zijn in elk geval niet van mening veranderd, want Riccardo schrijft: “Hier is niets veranderd, behalve dat Chinezen covid hebben gekregen en dat sommige anderen zijn gearresteerd wegens uitbuiting en belastingontduiking. Niets nieuws, zoals je ziet.”’

Foto's van Ruben Terlou

Voor de serie De wereld van de Chinezen reisde Ruben Terlou naar onder meer Kenia, Italië, Servië en Madagaskar. Hier vind je een selectie van de foto's die hij daar nam.

verdiepende artikelen

'Alles stond onder water'

De researchreis naar Cambodja is min of meer in het water gevallen, vertelt Wiesje Kuijpers. Toch was het resultaat uiteindelijk een prachtige aflevering van De wereld van de Chinezen.

Is de wereld nu van de Chinezen?

Het is een dubbelzinnige titel, De wereld van de Chinezen. De serie geeft een kijkje in de belevingswereld van Chinezen in allerlei landen, maar laat ook zien dat China steeds machtiger is. Hoe is dat zo gekomen, en wat staat ons nog te wachten? China-deskundige Frans-Paul van der Putten schreef er toevallig net een boek over.

'Made in Italy': daar zit weinig Italiaans werk in

Prato is nog steeds de hoofdstad van textiel in Italië, maar Chinezen nemen steeds meer fabrieken van de lokale bevolking over. Welke effecten heeft dit?