Frontlinie #105 - Formeren in Nederland moeilijk? Denk zoals Daniella

Formeren in Nederland moeilijk? Denk zoals Daniella

Uit onze uitzending ‘Soldaten voor Israël’ blijven me vooral de woorden van de Duitse christen Daniella bij. Ze speelde gitaar in het lunchrestaurant aan de grens met Gaza dat we bezochten. ’s Avonds masseerde ze de lijven van de Israëlische soldaten die overdag actief zijn in Gaza. Volgens een onderzoekscommissie van de Verenigde Naties en vele andere organisaties heeft Israël daar in de afgelopen twee jaar oorlogsmisdaden en genocide gepleegd.

Maar de Duitse Daniella zat daar met een diepe overtuiging. ‘Ik heb een roeping in mijn hart. Ik geloof dat God me hierheen heeft gehaald. Want deze oorlog gaat niet alleen over Israël. Ik geloof dat dit meer dan een fysieke oorlog is: het is een spirituele oorlog. Het is een oorlog die al tientallen jaren aan de gang is.'

© Bruce Amende/ Frontlinie

Uitverkoren

Haar woorden over de spirituele oorlog brachten me bij een passage uit het boek Uitverkoren, hoe Nederland aan zijn zelfbeeld komt van Saskia Pieterse en Janneke Stegeman. Zij schetsen een land waarin Daniella zich prima thuis zou kunnen voelen.

In het boek gaan de schrijvers eeuwen terug om de kernwaarden van de Nederlandse identiteit te omschrijven. ‘In hun strijd tegen de Spanjaarden identificeerden de calvinistische opstandelingen zich met het Bijbelse volk Israël, het uitverkoren volk uit de Hebreeuwse Bijbel’, schrijven ze.

‘Deze protestanten verwachtten dat (sommige of alle) Joden voorafgaand aan de wederkomst van Jezus zouden terugkeren naar het Beloofde Land. Dat moest om die reden worden terugveroverd op de moslims. Zulke christelijke heilsverwachtingen die gekoppeld waren aan een terugkeer van Joden, staan nu bekend als christelijk zionisme.’

© Bruce Amende/ Frontlinie

Meerdere christenen die we in het grensgebied met Gaza spraken, identificeerden zich openlijk als christelijke zionist. Een Deense moeder van twee kinderen. Een Fransman, volgens wie het ‘doden van een ander volk’ gerechtvaardigd was volgens de Bijbel. Palestijnen konden volgens hem alleen worden gered door zich te bekeren tot het christendom.

Je kunt naar die sprekers luisteren en hen classificeren als geloofsradicalen. Maar volgens Uitverkoren zijn hun ideeën veel meer mainstream in onze hedendaagse politiek dan je denkt.

Tijdens de afgelopen verkiezingscampagnes waren de ChristenUnie en SGP natuurlijk het meest onverbiddelijk in hun onvoorwaardelijke steun voor Israël. De VVD en alles rechts daarvan was  eveneens zeer terughoudend, of betuigde openlijke steun (PVV).

'Joods-christelijk'

Pieterse en Stegeman halen oud-premier Mark Rutte en diens leermeester Frits Bolkestein aan als de toonaangevende politici die de islam tegenover de ‘joodschristelijke traditie’ plaatsen waarop de Nederlandse identiteit –volgens hen- zou zijn gebaseerd. Ze gaan daarbij voorbij aan het gegeven dat tijdens de Holocaust zeventig procent van de Nederlandse Joden werd vermoord, meer dan in enig ander Europees land.

‘De islam heeft aspecten in zich, die haaks staan op de Nederlandse waarden en identiteit’, zegt Rutte in 2017 in een interview met het Nederlands Dagblad. Bolkestein zei al in 1992 te vrezen voor immigratie van moslims, omdat hun cultuur ‘onverenigbaar met westerse waarden’ zou zijn.

Een andere leerling van Bolkestein, Geert Wilders, wil de gelijke behandeling in Artikel 1 uit de Grondwet vervangen door een artikel waarin ‘de joods-christelijk-humanistische Leitkultur’ van Nederland vastgelegd zou moeten worden. Ook het CDA spreekt sinds 2010 in zijn partijprogramma van ‘de joods-christelijke cultuur’.

Journalist Rosan Smits van onlineplatform de Correspondent legde in deze video uit dat ‘Geert Wilders dan wel flink wat zetels heeft verloren, het uiterst rechtse blok als geheel is juist gegroeid. Bij de verkiezingen van 2021 zorgde de PVV, Forum voor Democratie en Ja21 nog voor een politieke aardverschuiving toen ze samen 28 zetels haalden, een groter uiterst rechts blok dan ooit.’

© Ramon van Flymen/ANP

Dat blok groeide bij de verkiezingen in 2023 tot 41 zetels. Bij de verkiezingen afgelopen woensdag slonk de PVV weliswaar met 11 zetels, maar groeide het blok uiterst rechts wel. ‘Tel daar de geradicaliseerde BBB bij op en je komt op 46 zetels’, aldus Smits.

‘Het normaal maken van zaken die niet normaal zijn is een machtsstrategie van uiterst rechts. Politiek succes draait in die strategie niet om resultaten maar om ervoor te zorgen dat andere gematigde partijen extreme standpunten overnemen.’

Smits definieert hier uiterst rechts als partijen die door middel van antirechtstatelijke plannen migratie (uit moslimlanden) willen stoppen. Als je hiernaast de partijen zet volgens wie de Nederlandse identiteit in essentie ‘joods-christelijk’ is -VVD, CDA- dan zit je op een comfortabele meerderheid in de Tweede Kamer.

Misschien een idee voor de (in)formateur. 

Lees-, kijk- en luistertips van de redactie

• Onze uitzending ‘Soldaten voor Israël’ is te bekijken via NPO Start.
• In 2000 Meters to Andriivka (2025) volgt journalist en filmmaker Mstislav Chernov, bekend van zijn documentaire 20 Days in Mariupol (2023), een Oekraïens peloton dat op weg is om een dorp te bevrijden van de Russen. De plek, een strookje bebost land tussen twee mijnenvelden in het oosten van Oekraïne, is van groot strategisch belang: het is de enige weg naar dat deel van het land. De documentaire nu al te zien op Apple TV en verschijnt ook binnenkort op het IDFA.
• Dat de traditionele buitenlandjournalistiek concurrentie krijgt van reiscowboys op YouTube, is al langer bekend. Maar wat als deze video's ons beeld van complexe landen gaat bepalen? En wat zit er achter deze stroom aan video's die beweren een 'ongefilterde' kijk te bieden op landen met een gecompliceerde politieke werkelijkheid, zoals Afghanistan? Een kritische blik op de 'Talibros' in The New Yorker.
• Dan nog twee tough reads. Via video’s en spraakberichten van een vader en dochter maakte journalist Iva Venneman een reconstructie van de gruwelijke gebeurtenissen uit het Soedanese El Fasher voor de Volkskrant. Gisteren publiceerde dezelfde krant een aanvullend interview met de directeur van het Yale Humanitarian Research Lab, Nathaniel Raymond, die op basis van OSINT-bronnen de genocide in real time volgt. ‘Dit is moorden op de snelheid van de genocide van Rwanda. In vijf dagen zijn er evenveel doden gevallen als in Gaza in twee jaar. We hebben misschien nog enkele uren om in actie te komen. Oké? Uren!’
• Journalist Louis Theroux spreekt in zijn Spotify-podcast wekelijks met mensen die iedereen kent, maar wiens persoonlijke verhalen minder aandacht hebben gekregen dan hun werk. Het gesprek met Nobel-prijswinnaar en educatie-activist Malala Yousafzai is een aanrader. Ze vertelt over hoe het islamitisch geloof vaak verkeerd begrepen wordt, de ‘gender apartheid’ die de Taliban momenteel doorvoeren in Afghanistan en haar blik op liefde en het huwelijk.

Tot de volgende,

Bram Vermeulen