Diversiteit in identiteit rond de wereld

Door de enorme waaier aan seksualiteiten en genderidentiteiten is er een welbekende afkorting ontstaan als benaming voor de homogemeenschap: LHBTQIA+. Omdat er in deze gemeenschap veel ontwikkelingen plaatsvinden, is ook die afkorting alsmaar aan verandering toe.

Sommige mensen strijden om ‘hun’ letters toe te voegen en zo een vorm van erkenning te krijgen. Anderen willen niet gereduceerd worden tot een letter en vinden dat de afkorting alleen maar bijdraagt aan hokjesdenken. Daarom is het misschien eens goed om verder te kijken dan al die letters in deze afkorting. Hoe wordt diversiteit in andere culturen gevierd? En op welke manier identificeren mensen zich rond de wereld?

het derde geslacht

muxes in Mexico

We beginnen in Mexico; een land doordrongen van een hevige machocultuur. Dit is dan ook de reden dat homoseksualiteit daar vrijwel niet geaccepteerd wordt. Toch wordt diversiteit in de zuidelijke staat Oaxaca juist gevierd. Hier worden muxes – mensen die geboren zijn als man maar zich stereotypisch vrouwelijker willen gedragen en kleden – gerespecteerd en omarmd door de samenleving.

Dit onderscheid tussen man, vrouw en muxe is dan ook al eeuwen oud en is te traceren tot aan de Zapoteken, een van de inheemse volkeren van Mexico. De stad Juchitán de Zaragoza staat ieder jaar in november tijdens een meerdaags festival in het teken van de muxes.

Deborah, correspondent voor Metropolis, maakt in het item hieronder kennis met een aantal muxes. Benieuwd naar de hele aflevering van Metropolis? Kijk 'm hier.

ergens in het midden

māhū op Hawaii

In de Hawaiiaanse cultuur bestaat er ook een derde gender: de māhū. Dit betekent ‘in het midden’ en dus in dit geval ergens tussen man en vrouw in. De genderneutrale māhū waren vroeger een belangrijk onderdeel van de samenleving en hadden vaak rollen als genezers en verzorgers van kinderen en ouderen. Maar rond 1800 veranderde dat toen Amerikaanse missionarissen naar Hawaii reisden en hun religie en regels oplegden. Zo groeide er intolerantie voor de māhū door buitenlands gedachtegoed.

Tegenwoordig omarmen steeds meer mensen in Hawaii ‘māhū’ als label en als een belangrijk onderdeel van de Hawaiiaanse cultuur en geschiedenis. De nieuwe generatie strijdt dan ook om hun gemeenschap en diversiteit te vieren, zoals hun voorouders dat ook deden.

tekst loopt verder onder dit blok

hij/zij/hem/haar

tomboys in Myanmar

Van Hawaii reizen we naar Myanmar; op zijn zachtst gezegd geen homovriendelijk land. Seks tussen mensen van hetzelfde geslacht is verboden en transgender personen krijgen veel te maken met geweld en intimidatie. Ondanks deze problemen proberen veel mensen binnen de gemeenschap in Myanmar hun genderidentiteit te omarmen. Een steeds groter wordende groep daar identificeert zich als tomboy.

Tomboys zijn geboren als vrouw maar voelen zich fijner bij stereotypisch mannelijke gedragskenmerken. Ook dragen ze vaak kort haar en mannenkleding.

Tussen tomboys zit veel diversiteit en verschil. De één valt op mannen, de ander op vrouwen. Sommige tomboys gebruiken de voornaamwoorden zij/haar, sommigen hij/hem en voor anderen maakt het niet zoveel uit. Die laten hun omgeving kiezen met welke voornaamwoorden ze diegene aanspreken.

In dit item maakt correspondent Maw kennis met tomboy Ohn Kyi en diens partner Nang. De hele aflevering van Metropolis zie je hier.

non-binaire spirituele leiders

bissu in Indonesië

In Nederland lijkt genderneutraliteit redelijk nieuw te zijn; de eerste Nederlandse non-binaire persoon – iemand die zich niet thuis voelt in de hokjes ‘man’ of ‘vrouw’ – kreeg in 2018 een ‘X’ op diens paspoort als geslachtsaanduiding en sinds dit jaar is het pas mogelijk om een kruis bij de geboorteakte te krijgen in plaats van een ‘M’ of ‘V’. Maar deze viering van genderfluïditeit is op andere plekken op aarde al eeuwenoud.

Zo delen de Boeginezen, een grote etnische groep in Zuid-Sulawesi in Indonesië, gender op in vijf verschillende identiteiten: Oroané (mannen), makkunrai (vrouwen), calabai (vrouwelijke mannen), calalai (mannelijke vrouwen) en bissu. Die laatste is een soort combinatie van alle genders en daardoor tegelijkertijd genderneutraal of non-binair. Zo dragen de bissu kleding die mannelijke en vrouwelijke eigenschappen mengt. Veel Boeginezen geloven dat de bissu spirituele krachten bezitten waarmee ze mensen kunnen zegenen.

halfgoden

hijras in India

Dat spiritualiteit samen wordt genoemd met genderidentiteit gebeurt niet alleen in Indonesië. In India bestaat er namelijk een oeroude cultuur rondom de hijras. Net als de muxes in Mexico worden de hijras in India erkend als een derde geslacht. Hijras zijn trans vrouwen vanuit een religieuze basis; ze worden gezien als halfgoden met de kracht om mensen te zegenen of te vloeken.

Als hijras hun thuis en familie verlaten vanwege geweld, komen ze vaak terecht bij een gharana; een soort zelfgekozen familie met goeroes (leiders van de gharana en moederfiguur) en chela’s (de dochters). Maar ook dit is niet altijd een veilige omgeving. Goeroes kunnen streng zijn en de chela’s heftig misbruiken.

Transgender personen hebben het dus erg zwaar in India. Maar dit weerhoudt ze er niet van om zich te laten zien aan de wereld. En als de cultuur van de hijras één ding laat zien, is het dat de T van transgender in LGBTQIA+ van alle tijden en culturen is. Zoals model, DJ en trans vrouw Valentijn De Hingh concludeert in haar docu Halfgoden over de hijras: ‘We zijn er altijd geweest en we zullen er ook altijd blijven. En daar ben ik trots op.’

Hier zie je hoe Valentijn De Hingh kennis maakt met een gharana in Mumbai en hoort over de zegen en de vloek van hijra. De hele docu kun je nu zien op npo3.nl.

Van derde genders en non-binaire spirituele leiders tot oeroude culturen rondom trans vrouwen; diversiteit in identiteit wordt dus overal gevierd en laat zich niet inperken door een aantal letters in een afkorting. Juist door de hokjes open te breken en verder te kijken dan onze eigen klassieke westerse ideeën zien we hoe groot, oud en kleurrijk de wereld van seksualiteit en genderidentiteit echt is. Tegelijkertijd is het een wereld die nog lang niet overal geaccepteerd wordt en te vaak samengaat met geweld en discriminatie. En dit maakt het belang van representatie, aandacht en pride nog groter.

Mexico:

- Metropolis (2012): 'Homoseksualiteit'
- Ola Synowiec, BBC Travel (2018): 'The third gender of southern Mexico'

Hawaii:

- Jon Letman, Al Jazeera (2015): '‘Mahu’ demonstrate Hawaii’s shifting attitudes toward LGBT life'
- Kumu Hina (2014): 'The Meaning of Mahu'
- Eleisha Lauria, The Gay & Lesbian Review Worldwide: 'Gender Fluidity in Hawaiian Culture'

Myanmar:

- Metropolis (2012): 'Homoseksualiteit'
- Emily Fishbein, Nikkei Asia (2019): 'Myanmar's 'tomboys' stride out of the shadows'
- Human Dignity Trust: Myanmar

Indonesië:

- Jessie Guy-Ryan, Atlas Obscura (2019): 'In Indonesia, Non-Binary Gender is a Centuries-Old Idea'
- The Conversation (2016): 'What we can learn from an Indonesian ethnicity that recognizes five genders'

India:

- Halfgoden (2019)
- Harvard Divinity School, Hinduism Case Study – Gender (2018): 'The Third Gender and Hijras'

over GARY

De illustraties op deze pagina zijn gemaakt door Gerdien van Halteren, beter bekend als GARY, een visuele kunstenaar wiens werk – geworteld in persoonlijke ervaringen – taboes rond seksualiteit, gender en identiteit uitdaagt. Je vindt haar niet op social media, maar wel op deze website.