De Europese Unie sluit een associatieverdrag met Oekraïne, maar is dat wel een goed idee?

In VPRO’s Bureau Buitenland wordt vanavond de vierde editie in de debatreeks ‘Café Europa!’ uitgezonden, rechtstreeks vanuit informatie- en ontmoetingscentrum Huis van Europa (‘Eén huis, vele culturen’) aan de Hofvijver in Den Haag. Onderwerp is het referendum over het Associatieverdrag met Oekraïne, waarvan onlangs werd bepaald dat het op 6 april 2016 wordt gehouden.
Het verdrag voorziet in vergaande politieke en economische samenwerking tussen de Europese Unie en Oekraïne. Dit vooruitzicht zat een van de initiatiefnemers van het referendum, Thierry Baudet, helemaal niet lekker. Want heeft de Nederlandse burger dan helemaal niets te zeggen over de gestage uitbreiding – want daar komt het volgens hem steeds op neer – van de Europese Unie? Volgens de site van GeenPeil betalen de burgers ‘in toenemende mate de prijs voor de uitbreidingsdriften van een kleine, dogmatische politieke elite die vanuit een ivoren toren van weelde en zelfverrijking hooghartig de stem van het volk negeert’. Met deze toonzetting wist GeenPeil, bestaande uit Burgercomité, GeenStijl en het Forum voor Democratie, binnen de kortste keren meer dan de 300.000 benodigde handtekeningen te vergaren (eindstand 450.000) om bij de Kiesraad een nationaal referendum te kunnen aanvragen. ‘Een feestje van de democratie,’ aldus GeenPeil.

Politiek Den Haag haastte zich om dit burgerinitiatief te verwelkomen, maar de regeringspartijen en het cda lieten meteen weten geen campagne voor of tegen te zullen voeren – wellicht hielden ze daarbij de afwijzing per referendum van de Europese Grondwet in 2005 in gedachten. Dat GeenPeil wel actief campagne voert spreekt voor zich, zo ook pvv en sp. D66 gaat als pro-Europese partij werven voor een ‘ja’.
Van de 28 eu-landen hebben er al 22 ingestemd met het verdrag, dus Nederland zit in de achterhoede. Inmiddels roeren ook de voorstanders zich: Goed voor de economie, democratie en rechtsstaat in Oekraïne, heet het. Oekraïne is wankel, corrupt en er heerst een burgeroorlog, zeggen de tegenstanders, en je moet Rusland niet tegen je in het harnas jagen.

Het blijft intussen de vraag of een referendum (ja of nee) over een ingewikkelde kwestie wel de manier is om de burger bij de eu te betrekken. Overigens blijft het bij dit raadgevend referendum – mits geldig; een opkomst van dertig procent is noodzakelijk – aan het kabinet om de uitspraak van de kiezer over te nemen of naast zich neer te leggen.
Deelnemers aan het door Chris Kijne gemodereerde debat: Thierry Baudet, politiek commentator Sywert van Lienden en Victoria Koblenko, politicologe, actrice en columniste van Oekraïense komaf. Bijwonen? Aanmelden via vpro.nl/cafeeuropa.