Dit jaar zijn in Bangladesh al drie atheïstische bloggers op gruwelijke wijze vermoord. En er is een veel langere lijst.

Het vrije woord komt in Bangladesh steeds meer onder druk te staan. Vrijdenkende schrijvers en activisten die bijvoorbeeld kritiek uitoefenen op de Islam lopen de kans hun naam terug te vinden op een steeds langer wordende dodenlijst, en worden met regelmaat bedreigd door religieuze extremisten. Dit jaar zijn er al drie atheïstische bloggers op gruwelijke wijze vermoord.

Dessi Damianova, programmamanager Zuidoost-Azië bij Free Press Unlimited, is net terug uit Bangladesh en was te gast in Bureau Buitenland. ‘Alle drie de bloggers zijn op een gruwelijke manier op klaarlichte dag vermoord’, aldus Damianova. ‘Echt tijdens het spitsuur, er waren heel veel mensen bij. En niet veel hebben durven ingrijpen. 14 Jaar geleden werd er ook een intellectueel in Dhaka gedood, en toen stonden er vijfduizend mensen op straat te demonstreren. Na de dood van Washiqur Rahman, de tweede blogger, stonden er maar tweehonderd mensen die protesteerden tegen de aanslag.'

Het probleem lijkt niet echt te leven onder de Bengaalse bevolking. Veel mensen blijven onverschillig, of keuren de aanslagen zelfs stilzwijgend goed.

Avijit Roy

Avijit Roy was een Amerikaans-Bengaalse ingenieur en seculier activist. Hij stond bekend als voorvechter van vrije meningsuiting in Bangladesh. Ook is hij auteur van meerdere boeken en was hij de oprichter van de blog Mukto-Mona, waar hij openlijk schreef over zijn atheïsme. Hij werd op 26 februari 2015 in Dhaka vermoord.

De daders van de aanslagen zijn vaak lid van extremistische groeperingen. ‘Sommigen hebben links met Al-Qaida. Anderen zijn hoogopgeleide mensen, studenten bij grote universiteiten in Bangladesh. Veel van hen zijn opgeleid in Islamitische madrassa’s, onderwijsinstituten die worden gefinancierd door landen in het Midden-Oosten, met name Saoedi-Arabië. En de regering in Bangladesh staat dit toe,' zegt Damianova.

Zulke madrassa’s, die de strenge Wahhabi-stroming binnen de Soennitische Islam aanhangen, bestaan op meer plekken in de Islamitische wereld, waaronder Maleisië, Pakistan en Koerdistan. Het Wahhabisme, dat afvalligheid sterk veroordeelt, verspreidt zich op deze manier ook naar plekken waar traditioneel veel gematigdere vormen van Islam bestaan. Dit heeft als gevolg dat sommige mensen in landen als Bangladesh langzaam maar zeker steeds minder tolerant worden ten opzichte van andersdenkenden.

Washiqur Rahman

Na de moord op Avijit Roy was Washiqur Rahman één van de weinigen die weigerde zich de mond te laten snoeren. Onder andere op Facebook bleef hij vrijelijk zijn mening geven over religieus extremisme en de noodzaak voor een seculier Bangladesh. Op 31 maart 2015 werd hij vermoord.

Intussen doet de seculiere regering van Bangladesh weinig om het geweld te stoppen. Deze heeft de aanvallen inmiddels al wel veroordeeld, de verantwoordelijke terroristische groep verboden, en enkele vermoedelijke daders opgepakt, maar erg effectief is het volgens Damianova allemaal niet. Ze vindt het goed dat de regering optreedt tegen ‘extremisme’, maar ziet hierin ook een excuus om het vrije woord nog verder in te perken. Immers, iedereen die als ‘extremist’ wordt bestempeld kan in naam van ‘terrorismebestrijding’ in de gevangenis worden gegooid, zonder verdere uitleg.

Toch is Damianova ook optimistisch. De moorden op activisten hebben internationaal alle kranten gehaald, en zijn inmiddels ook voor de regering niet meer te negeren. ‘Onze hoop is dat de hele samenleving gaat protesteren, dat mensen de straat op gaan, en dat ook andere journalisten, niet alleen bloggers, over de inperking van de vrijheid van meningsuiting gaan schrijven. Uiteraard is ook druk van het buitenland nodig. Recent is er door de EU en andere organisaties opgeroepen om deze praktijken stop te zetten. Dat is in ieder geval een begin.’

Ananta Bijoy Das

Ananta Bijoy Das was, net als Roy en Rayman, een seculier blogger en activist. Hij schreef onder andere voor Mukto-Mona en was actief bij Gonojogoron Moncho, een organisatie die zich inzet voor een seculier Bangladesh. Hij werd vermoord op 12 mei 2015, ook in Dhaka.

meer Bangladesh bij de VPRO

    • meer van Bureau Buitenland