Willem van der Bijl verzamelde dertien jaar lang Noord-Koreaanse propagandaposters en schilderijen. Hij stelde ze onlangs beschikbaar aan de Universiteit Leiden. 'Omdat ik nu niet meer naar Noord-Korea kan, is mijn verzameling voltooid.'

Hij had een kantoor in Pyongyang, de hoofdstad van Noord-Korea, maar is er sinds 2011 persona non grata. Na 24 bezoeken aan het land vond de Noord-Koreaanse overheid het welletjes voor de Utrechtse postzegelhandelaar Willem van der Bijl. Hij werd opgepakt, vastgezet, twee weken lang vijftien uur per dag verhoord en uiteindelijk het land uitgezet. Daarmee kwam niet alleen een einde aan zijn Noord-Korea-reizen, maar ook aan het jarenlang verzamelen van Noord-Koreaanse kunst.

De fascinatie voor drukwerk bracht Van der Bijl in 1998 voor het eerst naar Noord-Korea. 'Ik werd uitgenodigd door een postzegeldrukkerij in Pyongyang. Die kans heb ik met beide handen aangegrepen.' Het was geen liefde op het eerste gezicht: 'Op de terugweg dacht ik: met dit land ben ik helemaal klaar'. Toch keerde hij terug, 23 keer.

Van der Bijl valt niet alleen voor de postzegels, maar ook voor Noord-Koreaanse propagandaposters en schilderijen. Hij begint kunst in te kopen en weet de schilderijen en posters naar Nederland te exporteren. 'Daar kwam veel douanegedoe bij kijken en de onvermijdelijke steekpenningen'. Op advies van zijn vriend richten ze een branche office op in Pyongyang. 'Het stelde niet veel voor: we kregen een hotelkamer als kantoor en twee secretaresses van de staat die ons tegelijkertijd in de gaten hielden.'

voltooid

Met de oprichting van het kantoor groeit de handel. De vriend en inmiddels compagnon reist het hele jaar door het land zoek naar kunst. Van der Bijl komt er gemiddeld twee keer per jaar en raakt met name in de ban de propagandaposters. 'Ze worden door het regime op stations, in gebouwen en op straat opgehangen. Je ziet ze overal in het land.'

Een archief was er niet, dus begon Van der Bijl er zelf een. 'Ik vind ze veel interessanter dan schilderijen. Ze zijn eenmalig gedrukt en bepalen qua inhoud en boodschap de geschiedenis en moraal van het land, ze zijn historisch aantrekkelijker dan schilderijen'. Zo is op een van de posters een jongeman te zien met een rood boek onder zijn arm. Onderaan de poster staat de slogan: 'Laten we een geloofwaardige jongere voorhoede van de Koreaanse Arbeiderspartij zijn!' Het boek onder zijn arm is geschreven door Kim Il Sung.

Het resultaat: op een zolder in Utrecht ligt de grootste verzameling Noord-Koreaanse propagandaposters ter wereld. Van der Bijl stelde een aantal maanden geleden zijn verzameling beschikbaar aan het Modern East Asia Research Centre van de Universiteit Leiden. 'Omdat ik nu niet meer naar Noord-Korea kan, is mijn verzameling voltooid.'

Voor Koen de Ceuster, docent Moderne geschiedenis van Korea, is het een unieke collectie: 'Van de posters is een beperkt aantal gedrukt, omdat ze om de zoveel tijd werden vervangen voor een poster met een nieuwe boodschap. De oudste is gedrukt en verspreid in 1952, de nieuwste is uit 2011.'

De Ceuster heeft inmiddels de meer dan duizend posters gedigitaliseerd. Hij is nu bezig om een online database aan te leggen waar de posters te bekijken zijn. Naar verwachting is die database in juni 2016 klaar.

meer over Noord-Korea bij de VPRO

  • Een februari-ochtend

    meer van Bureau Buitenland