De stille ramp in Jemen

Het conflict in Jemen is ingewikkeld. Twee of drie strijdende partijen, dat is nog wel te overzien. In Jemen zijn het er helaas nog veel meer. En dan hebben zij ook nog namen die niet veel mensen bekend in de oren zullen klinken. Om met drie namen te beginnen:

• Er is een president, Abd-Rabbu Mansour Hadi. Een soennitisch politicus, die in 2012 aan de macht kwam na een verkiezing waarbij hij de enige kandidaat was. Niet echt een democraat dus. In 2015 dwongen tegenstanders hem om op te stappen en vluchtte hij naar Saoedi-Arabië. Maar al snel keerde hij terug naar Jemen, gesteund door een coalitie onder leiding van datzelfde Saoedi-Arabië.
   
• Er is een rebellenbeweging, de zogenaamde Houthi's. Dit zijn sjiieten die willen dat Noord-Jemen meer autonomie krijgt. Zij waren het die president Hadi vorig jaar dwongen om op te stappen, en de Houthi's zaten dan ook niet bepaald op zijn terugkomst te wachten. De Houthi's hebben verschillende gebieden van Jemen in handen, waaronder de hoofdstad Sanaa, en zouden steun krijgen van de Libanese beweging Hezbollah en van Iran.
   
• Er is een oud-president, Ali Abdullah Saleh. Ook hij streed als president tegen de Houthi's, maar nu werken Saleh en zijn aanhangers zowaar met de rebellen samen. In de chaos die het conflict veroorzaakt hopen zij namelijk opnieuw de macht te kunnen grijpen.

Behalve de drie genoemde partijen zijn er nog twee jihadistische bewegingen actief in Jemen, met namen die waarschijnlijk veel bekender klinken: Islamitische Staat (IS) en Al-Qaida. Ook zij hopen hun voordeel te halen uit het machtsvacuüm dat in Jemen ontstaan is. Net als een aantal andere bewegingen, die het conflict nog onoverzichtelijker maken.

De conclusie lijkt duidelijk: er zijn een groot aantal strijdende partijen in Jemen, waarvan een deel nog tamelijk onbekend is in het Westen. Hierdoor is het lastig om een overzichtelijk nieuwsverhaal over Jemen te publiceren. Het klinkt al gauw als "het zoveelste conflict in het Midden-Oosten".

Je zou natuurlijk kunnen proberen om algemene scheidslijnen te trekken, maar ook dat lukt niet erg goed. Is het een conflict tussen soennieten en sjiieten? Nee, dat is te simpel, want beide groepen zijn onderling verdeeld en gaan soms onwaarschijnlijk coalities aan.

Een conflict tussen westers gezinde democraten en religieuze fanatici dan? Wie de situatie in Jemen kent, weet hoe absurd die vraag is. Verschillende westerse landen – de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk – nemen namelijk actief deel aan het conflict. Maar zij staan aan de kant van president Hadi en Saoedi-Arabië en streven naar alles behalve democratie.

Hoe dit kan? Laten we het bij twee redenen houden:

1) Saoedi-Arabië wil koste wat kost voorkomen dat een door Iran (= Saoedi-Arabië's vijand) gesteunde beweging (= de Houthi's) de macht grijpt in Jemen (= Saoedi-Arabië's buurland). En Saoedi-Arabië heeft veel olie en is een goede vriend van het Westen.

2) De westerse landen willen koste wat kost voorkomen dat IS en Al-Qaida te veel voet aan de grond krijgen in Jemen, dat een broedplaats voor terrorisme vormt waar ook westerse landen last van kunnen hebben. Dan maar bommen en een ondemocratische president die de boel in Jemen stabiel houdt.

Het gevolg van dit alles? Een enorme humanitaire ramp. Er is een groot gebrek aan voedsel en schoon drinkwater. En volgens de Verenigde Naties zijn sinds het begin van het conflict al ruim 10.000 mensen gedood, van wie zeker de helft burgers. Al is het goed mogelijk dat het er nog meer zijn. Het land is namelijk erg ontoegankelijk, en ook dat draagt eraan bij dat we maar weinig over het conflict horen.

Met dit probleem kampen ook hulporganisaties die in Jemen actief zijn. Sterker nog: de hulporganisaties zijn vaak zelf het slachtoffer van bombardementen door de coalitie. Voor Artsen Zonder Grenzen was dit zelfs de reden om zich een paar weken geleden terug te trekken uit Noord-Jemen.

Hulporganisatie Care heeft voorlopig echter besloten om nog te blijven. Iljitsj Wemerman werkte deze zomer in Jemen voor deze organisatie. In Bureau Buitenland vertelt hij over de situatie die hij daar aantrof: