De afgelopen twee weken heb ik samen met editor Paul Delput hard gemonteerd aan de volgende Frontlinie. ’Langs de muur’ wordt maandag 21 juni om 20:30 uur uitgezonden op NPO 2. 

Grenzen fascineren me. Grenzen zijn het terrein van smokkelaars en ritselaars, agenten en soldaten. Ik reisde eerder al Langs de Grenzen van Turkije en door de Sahara, dat de zuidgrens van Europa is geworden. 

Grenzen maken landen. Door grenzen kunnen we zeggen: hier wonen wij en daar de rest.  De manier waarop we ons gedragen aan de grens, zegt alles over de manier waarop we naar onszelf en naar de ander kijken. 

Deze Frontlinie speelt zich af langs de Evros, de rivier die de grens markeert tussen Griekenland en Turkije. Het is een prachtig natuurgebied. Als je even googelt kom je veel websites tegen voor vogelliefhebbers.  

Het is onder meer een broednest voor ooievaars, die hoog boven alle dorpen hun nesten bouwen. Het doet erg aan de Nederlandse polder denken. Lege akkers met hier en daar een verdwaalde boer.

In de dorpen zie je het verdriet van Zuid-Europa. Verlaten straten, met soms een pleintje en een dorpscafé waar hoogbejaarde mannen hun koffie drinken. 

‘’De Evros is een gebied zonder zuurstof’’, zei mijn Grieks sprekende collega Sofoula Schalkwijk, die als producer en vertaler mee was op deze reis. Jongeren trekken weg. Eerst de vrouwen en daarna de mannen, omdat ze niet meer kunnen trouwen.

In dat gebied wordt nu een 6 meter hoge muur gebouwd. Veertig kilometer lang. Voor de onbewaakte delen zijn er hightech camera’s die kilometers ver kunnen kijken en temperatuurverschillen meten, waardoor ze ook ’s nachts mensen kunnen detecteren.  

Het gebied is in korte tijd zwaar gemilitariseerd. Op de weg die parallel loopt aan de Evros kom je nu vooral legerauto’s en politiepatrouilles tegen.  

Ik schreef eerder al over die militarisering van Europa’s grenzen, maar dat stuk richtte zich vooral op het beleid ten aanzien van de migratie uit Afrika.  

Ik kwam erachter dat de lobbygroep voor de wapenbedrijven die verdienen aan de oorlogen buiten de grenzen van Europa, dezelfde bedrijven zijn die nu de Europese Unie adviseren voor de bestrijding van illegale migratie.  

Ze leveren de research en tegelijk de oplossing: hun product.  Sterker: de belangrijkste lobbygroep voor de wapenbedrijven, de European Organisation for Security, zit in een kantoor in Brussel. 450 meter van het Europees Parlement. Ik bezocht dat kantoor, maar werd meteen naar buiten gewerkt toen ik zei dat ik een journalist was. 

De invloed van deze wapenlobby is onder meer te zien aan het budget van het Europese grensagentschap Frontex. Dat in 2005 nog rondkwam van 6 miljoen per jaar en vorig jaar 480 miljoen euro te besteden had. En het wordt alleen maar meer: tot 2027 heeft Frontex een budget van 5,6 miljard. Veel van die bestedingen gaan op aan de producten van wapenbedrijven zoals drones en camera's.

Onderzoek van Der Spiegel, The Guardian en Amnesty International laat zien dat Frontex zeer waarschijnlijk ook betrokken is bij pushbacks. Die verhalen van mijn collega’s waren de belangrijkste reden waarom het Europees Parlement in maart nog weigerde het budget voor Frontex voor 2021 goed te keuren.  

Mark Akkerman van Stop Wapenhandel doet al jaren belangrijk onderzoek naar de geldstromen rond de militarisering van Europa’s grenzen. Hij bracht onder meer in kaart welke bedrijven er allemaal betrokken zijn bij de grenssurveillance.  

Je kunt denken: so what.  

Maar wapenbedrijven die hierbij betrokken zijn, spelen een belangrijkere rol in ons dagelijks leven dan je denkt. Kijk maar eens goed op de poortjes waar je je OV-chipkaart even oplegt als je een treinstation binnenloopt. Geleverd door Thales, het Frans-Nederlandse bedrijf dat al 50 jaar een trouwe defensiepartner is van Saoedi-Arabië.

Het probleem van de rol van dit soort bedrijven is dat ze maar één oplossing zien voor alle problemen in de wereld en die oplossing is militair. Rond de Evros zag ik gewoon menselijke problemen, die menselijke oplossingen vragen. 

De boer die geen arbeiders meer kon vinden om zijn asperges te steken, huurde via een uitzendbureau in Athene vier West-Afrikaanse migranten in. Terwijl aan de randen van zijn akker een 6 meter hoge muur wordt gebouwd. 

De grote groep mannen die we op onze laatste ochtend in het grensgebied tegenkwamen en die zeiden dat ze uit Afghanistan kwamen, waren geen militairen. Ze smeekten om de laatste waterflessen die op de grond lagen van onze gehuurde bus.  

Ze sprongen in bomen om bessen te plukken. Ze liepen op sokken, omdat de Bulgaarse politie ze de schoenen en al hun andere spullen had afgenomen. Ik keek naar het aangekoekte bloed boven de neus van één van de jongens. Dat was de plek waar hij vol in zijn gezicht was geslagen. 

Terwijl ik een stukje met de Afghanen opliep, moest ik denken aan de woorden van de Kameroense schrijver Achille Mbembe, die ik ooit op de Universiteit van de Witwatersrand in Johannesburg sprak. 

Hij was net terug uit Duitsland en besefte na die reis dat de bewoners van de Europese Unie de hoogst denkbare staat van comfort hebben bereikt, terwijl diezelfde privileges worden onthouden aan iedereen die van buiten de grenzen komt. 

Die mensen mag je slaan en bombarderen, die mensen mogen verdrinken in de Middellandse Zee. 

‘Europa heeft die existentiële genoegens bereikt waar de rest van de mensheid enkel naar kan streven. Maar Europa is niet bereid verantwoordelijkheid te nemen, voor de toekomst van deze tijd. 

Europa wil op haar eiland leven, dat prachtige museum. Je kunt niet leven in de illusie dat we niet diep met elkaar verbonden zijn. Er bestaat geen onderscheid tussen hier en daar. Europa gelooft dat het mogelijk is een sanctuarium voor zichzelf te bouwen terwijl het elders chaos creëert. Maar het is dezelfde wereld. Syrië ís Frankrijk.’

• De indrukwekkende documentaire Shadow Game van makers Els van Driel en Eefje Blankevoort draait op dit moment in een aantal Nederlandse filmhuizen. Drie jaar lang volgden ze jonge vluchtelingen op hun tocht door Europa, op zoek naar een beter leven. De jongens gebruiken voor de vaak gevaarlijke poging de grens over te steken de term 'The Game'. Bekijk hier de trailer.  
   

• Mijn NRC-collega Maral Noshad Sharifi schreef deze week een interessant stuk over persfotografie. Het valt haar op dat Afrikanen tijdens de pandemie anders in beeld komen dan Europeanen en vraagt zich af of dat niet anders kan. Ze verwijst ook naar de website Everyday Africa - waar fotografen het alledaagse leven in Afrika laten zien, in plaats van altijd maar rampspoed en tragedie.  

• Nigeria blokkeerde begin deze maand Twitter, nadat een tweet van de president door het social media platform was verwijderd. De bijna 40 miljoen Nigeriaanse gebruikers hebben nu geen toegang meer. Correspondent Femke van Zeijl vertelt in Bureau Buitenland hoe de ban op Twitter jongeren raakt en hoe het invloed heeft op de toch al hoge jeugdwerkloosheid in het land.  

• Russische huursoldaten zijn op grote schaal betrokken bij het martelen en doden van burgers in de Centraal Afrikaanse Republiek, blijkt uit onderzoek van CNN. De Russische soldaten vechten samen met lokale troepen tegen rebellen, maar uit de verhalen van getuigen blijkt dat gewone burgers slachtoffer zijn van allerlei gruwelijkheden. 
  
  Groet,
  
  Bram Vermeulen