OVT
OVT 13 februari 2022
Deze week de eerste aflevering van de driedelige podcast 'Als geschiedenis in je opstaat', die aansluit bij de tentoonstelling 'Revolusi!, Indonesië onafhankelijk' in het Rijksmuseum. Marjolijn van Heemstra onderzoekt samen met Iris van Santen, projectleider bij het Rijksmuseum, hoe trauma’s uit het koloniale verleden door kunnen werken in het heden.
Verder: ontwapeningsspijt van Oekraïne, de betrokkenheid van De Nederlandsche Bank in het slavernijverleden, de column van Nelleke Noordervliet en historische boeken met Bart Funnekotter en meer.
Oekraïne heeft ontwapeningsspijt
‘Hadden we nou maar vastgehouden aan die kernwapens,’ zo klinkt het de laatste tijd in de Oekraïense media. Nu oorlog met Rusland dreigt, speelt onder de Oekraïners een gevoel van spijt op. Ontwapeningsspijt. Moskou had ooit namelijk een enorme hoeveelheid kernwapens op Oekraïens grondgebied gestationeerd. En die wapens maakten Oekraïne na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in één klap tot de derde grootste kernmacht ter wereld, na Amerika en Rusland. Maar Oekraïne gaf al die wapens op.
Waarom eigenlijk, en hoe anders was de positie van Oekraïne geweest, als ze dat niet hadden gedaan? Een gesprek met historicus en politiek analist Ivo van de Wijdeven, auteur van De rafelranden van Europa.
De Nederlandsche Bank ‘dienstbaar’ aan slavernijketen
De Nederlandsche Bank was in het verleden betrokken bij slavernij, blijkt uit onderzoek dat deze week gepubliceerd werd. Onderzoekers van de Universiteit Leiden zijn door DNB gevraagd de beginjaren van de bank, van 1814 tot 1863, te onderzoeken. De uitkomst van het onderzoek: DNB was ‘dienstbaar’ aan de koloniale slavernijketen. Met Lauren Lauret, historica aan de Universiteit Leiden en een van de onderzoekers die meewerkte aan het rapport, bespreken we de conlcusies.
Strategisch nepnieuws
Nepnieuws. Vroeger heette het desinformatie of propaganda. Zweden richtte deze week een zogeheten 'Psychologische Verdedigingsdienst' op ter bestrijding van dit fenomeen. Maar hoe ontstaan fake-berichten en leugens eigenlijk? Wie verspreidt deze informatie, en op welke momenten?
Historica Pien van der Hoeven bestudeerde de geschiedenis van nepnieuws in oorlogstijd. Ze concludeerde dat 'het Spook van Tonkin' en de mythe van een Iraakse massamoord op couveusebaby's van doorslaggevend belang waren in de totstandkoming van de Amerikaanse invasies in Vietnam en Irak. Ze schreef het boek Spoken. Hoe het kapitalisme ons tot oorlog drijft en komt in OVT praten over nepnieuws vroeger en nu.
Ridder te pony
Bij middeleeuwse ridders denken we aan imponerende figuren: lans in de aanslag, hoog op het paard. Maar nieuw archeologisch onderzoek toont aan dat de paarden van middeleeuwse ridders veel kleiner waren dan het statige ros in onze verbeelding. De Middeleeuwse veldslagen werden uitgevochten door ridders op paarden ter grootte van een hedendaagse pony.
Historica en journalist Geertje Dekkers pikte dit opmerkelijke Britse onderzoek op, zocht uit hoe het zit en schreef er een stuk over in de Volkskrant. Met haar praten we over hoe deze vondst ons beeld van de middeleeuwse ridderfiguur verandert.
Historische boeken met Bart Funnekotter
In de rubriek historische boeken bespreken onze recensenten Wim Berkelaar, Bart Funnekotter en Nadia Bouras afwisselend nieuw verschenen historische boeken.
Ditmaal is het de beurt aan Bart Funnekotter. Hij bespreekt:
- Nausicaa Marbe: Wachten op het westen
- Dan Jones: Van Rome tot Rome
- Marcus Rediker: Het slavenschip
- Erik Schaap: De verraadster
Eén van deze boeken wordt verkozen tot Boek van de Maand - en dat kunt u winnen! Houd tijdens de uitzending onze Facebookpagina in de gaten.
Het Spoor Terug: Als de geschiedenis in je opstaat #1
Een documentaire van Marjolijn van Heemstra
Schrijver en theatermaker Marjolijn van Heemstra ziet iets vreemds gebeuren met haar vriendin Iris van Santen, projectleider bij het Rijksmuseum. Sinds Iris aan de tentoonstelling Revolusi over de onafhankelijkheidsstrijd in Indonesië werkt, heeft ze last van klachten die ze niet kan verklaren.
De trigger lijkt een brief van haar opa te zijn geweest, die zelf als oorlogsvrijwilliger vocht in de voormalige kolonie. Een geschiedenis waar Iris eigenlijk weinig van afwist maar die haar nu rugpijn en kortademigheid bezorgt. Samen volgen Iris en Marjolijn het spoor van die fysieke klachten. In deze eerste aflevering duiken ze om te beginnen in de geschiedenis van opa Hans en de brief die alles in beweging zette.
Dit is de eerste aflevering van Als de geschiedenis in je opstaat, een driedelige podcast van de VPRO, NPO Radio 1, OVT, Stichting Marjolijn van Heemstra en het Rijksmuseum, mede mogelijk gemaakt door DutchCulture.
Gemaakt door en met Marjolijn van Heemstra en Iris van Santen.