Deze week presenteerde eurocommissaris Frans Timmermans een twaalftal klimaatwetten die de Europese Unie naar 55 procent minder uitstoot in 2030 moeten brengen. Een greep: het vliegverkeer en de scheepvaart gaat onderdeel uitmaken van het emissiehandelssysteem (ETS). Ook komt er een apart emissiehandelssysteem voor de gebouwde omgeving, om huizen van het gas af te krijgen. De benzine-auto wordt verboden vanaf 2035. Elke 150 kilometer moet er een elektrische laadpaal komen te staan. De noodzaak ervan werd op hetzelfde moment pijnlijk duidelijk door de overstromingen in België, Duitsland en Limburg

De plannen, die onder andere nog door het Europese parlement heen moeten, zijn een concrete invulling van het nieuwe reductie-doel dat de EU zichzelf eerder had gesteld, en bieden een blik op de wereld van morgen. Bij VPRO Tegenlicht kijken we natuurlijk met belangstelling naar dit soort toekomstvormende ontwikkelingen. Niet alleen om nieuwe verhalen te ontdekken, maar ook om te zien hoe onze oude verhalen over de toekomst vorm krijgen in het nu.

Voor deze nieuwsbrief doken we daarom eens in het archief. Hoe goed blijven onze oude tv-afleveringen - met de kennis van nu - eigenlijk overeind? We nemen je mee langs zes oude tv-afleveringen die relevanter zijn dan ooit. 

schrijf je in voor onze nieuwsbrief

Elke zaterdagochtend: vers toekomstnieuws in je inbox. Mis geen énkel verhaal over de toekomst van tech, duurzaam (samen)leven, werk, geluk, economie en politiek. 
En krijg de link naar de nieuwste uitzending een dag van tevoren!

2009: Het viruslab van Ab

‘Ik geef gelijk toe dat niet aan de basis van de volgende pandemie staat, maar het zou heel goed kunnen dat er ineens een heel ander virus vanuit de vogelwereld naar de mens toekomt en ons zou kunnen verrassen.’ Het zijn de woorden van viroloog Ab Osterhaus in onze aflevering ‘Het lab van Ab’ uit 2009. 

In de aflevering zie je het reilen en zeilen van Ab’s virologielabaratorium, dat met meer dan honderd bevlogen wetenschappers de meest uiteenlopende virussen bestudeerde. Onderzoek dat overigens maar weinig structureel door de overheid gefinancierd wordt. Een vogel is het uiteindelijk niet geworden - over de oorsprong bestaat nog enige twijfel - maar het belang van virologisch onderzoek is des te duidelijker geworden.

bekijk de aflevering

2011: Het einde van de internet-utopie

We kunnen het ons misschien niet meer zo goed voorstellen, maar tien jaar geleden waren we een stuk enthousiaster over de beloftes van het internet dan nu. Iedere burger zou voortaan zichzelf kunnen informeren, het bood meer ruimte voor grassroots-bewegingen en het internet zou zelfs een bevrijdende kracht voor de democratie kunnen zijn.

Tien jaar later beseffen we hoe verslaafd we zijn geraakt aan de algoritmes van Silicon Valley-bedrijven en breken we ons het hoofd over hoe we hun macht kunnen opbreken. Ook desinformatie-campagnes van bijvoorbeeld Rusland zorgen voor hoofdpijn. 

In 2011 interviewde VPRO Tegenlicht internet-criticus Evgeny Morozov. Hij bestreed dit ongebreidelde cyber-utopisme en liet zien hoe big-tech en autoritaire regimes het internet juist gebruiken om andere geluiden de kop in te drukken

lees het artikel

2014: Hoe raken we de auto kwijt

Het einde van de brandstofauto is door de nieuwe klimaatregelen eindelijk in zicht, al duurt het nog wel erg lang (2035). Dat het allemaal wel eens langer zou kunnen duren dan gedacht, dat voorspelde ook Elon Musk in 2014 in gesprek met Tegenlicht-regisseur Martijn Kieft. Tesla was toen nog niet zo hip and happening als nu, maar Musk was al wel vastberaden om een grote rol te spelen in de toekomst van mobiliteit.

De aflevering, die ‘Hoe raken wij de auto kwijt’ heet, onderzoekt hoe nieuwe generaties zich in de toekomst zullen verplaatsen. Wat zijn de vooruitzichten van de zelfrijdende auto? Gaan we steeds meer sharen? En wat is de toekomst van de taxibranche? Vragen (en antwoorden) die nu nog net zo relevant zijn als toen.

bekijk de uitzending

2015: Advocaat van de aarde

Vorige maand werd een historische stap gezet in de strijd tegen natuurvernietiging. Een team van juristen formuleerde een bondige definitie van de term ‘ecocide’. Met de bedoeling om grootschalige vernietiging van ecosystemen strafbaar te maken volgens het internationaal strafrecht, naast genocide, marteling, oorlogsmisdrijven en agressie tussen staten in vredestijd. Denk dan aan het verdwijnende Amazone-regenwoud, de olieverwoestingen in de Niger-delta en de Canadese teerzanden.

In 2015 volgde VPRO Tegenlicht de Schotse advocaat Polly Higgins in haar strijd voor erkenning van ecocide. Ze overleed twee jaar geleden, maar het stokje is van haar overgenomen. Kenners denken dat het nog vier tot vijf jaar duurt voordat ecocide officieel zal worden erkend.

bekijk de uitzending

2015: Fossielvrij

Nog nooit stond pensioenfonds ABP zo onder druk als nu. Deelnemers, bezorgde burgers en activisten eisen van het fonds dat ze hun beleggingen in de fossiele industrie verkopen. ABP is koppig en stemde op de aandeelhoudersvergadering van Shell zelfs tegen een resolutie om sneller te verduurzamen. Wel stapte bestuurder Menno Snel op, nadat bekend werd dat hij in juni voorzitter was geworden van Nogepa, de lobbyclub van olie- en gasbedrijven.

In 2015 volgde VPRO Tegenlicht de fossielvrije beweging, die niet alleen in Nederland maar wereldwijd gaande is. Toen al werd duidelijk: investeren in kolen, olie en gas zorgt niet alleen voor stijgende temperaturen, maar brengt aanzienlijke financiële risico's met zich mee. Een understatement, nu het aandeel Shell sinds de eerste coronagolf laag staat en groene fondsen juist de wind in de rug hebben.

bekijk de uitzending

2019: Deltaplan Waterstof

Eind juni 2021 in het nieuws: 'VVD-staatssecretaris Yeşilgöz-Zegerius zet de eerste stap voor de ontwikkeling van een landelijk waterstofnet. Het bestaande gasleidingennetwerk zal worden omgebouwd tot een waterstofnetwerk. Ongeveer 85 procent van de bestaande leidingen kan worden gebruikt voor waterstof. Op die manier kunnen vooral industriële ondernemingen voor Nederland worden behouden.'

VPRO Tegenlicht-regisseur Rob van Hattum houdt zich al sinds de jaren tachtig bezig met waterstof. Hij zag dat een overstap op waterstofgas een belangrijke stap was voor een soepele energietransitie, maar dat er in praktijk op grote schaal weinig stappen werden gezet. Dat moet, en kan, anders: een ‘deltaplan waterstof’ zet pas écht zoden aan de dijk, zo wees onze uitzending uit 2019 uit. Inmiddels lijkt Nederland dus eindelijk de stap te zetten.

bekijk de uitzending