Tegenlicht: Saddam's proces

Saddams proces

Nu de beelden van de executie van Saddam Hoessein een ieder nog scherp voor ogen staan, zendt Tegenlicht de documentaire 'Saddams proces'uit. Drie jaar lang volgde een camerateam het proces van dichtbij, om zo een helder beeld neer te zetten van één van de belangrijkste strafprocessen van deze eeuw.

De documentaire kijkt niet alleen mee met de verdediging en de aanklagers, maar volgt ook een team van Amerikanen (het Regime Crimes Liaison Office, RCLO), dat achter de schermen helpt met het verzamelen van bewijs, en Irakezen opleidt in de procedures rond een dergelijke rechtszaak.

De aanklager doet zijn best om het proces eerlijk te laten verlopen, om deze zaak een symbolisch begin te laten zijn van de nieuwe Irakese democratie. Ook de Amerikanen lijken een eerlijk proces voor te staan, om zo de rechtsorde in Irak een stevige basis mee te geven. Alleen de advocaten van Saddam twijfelen openlijk aan de eerlijkheid van het proces.

De filmmakers volgen alle partijen van dichtbij, en geven zo een unieke kijk op de strategieën, problemen en beweegredenen van iedereen die bij Saddams proces betrokken was.

Saddam werd in december 2003 gevangen genomen in de buurt van zijn geboortestad Tikrit. In 2005 begint het proces tegen de voormalige leider in een Irakees gerechtshof. In de eerste zaak staat hij samen met zeven andere verdachten (waaronder zijn halfbroer) terecht op verdenking van het martelen en vermoorden van 148 sji'ieten in het stadje Dujail in 1982.

'Saddams proces' volgt de drie 'spelers' in het proces: de aanklagers, de verdediging en achter de schermen het Amerikaanse team van de RCLO. Allemaal willen ze een eerlijk proces, maar ze hebben daarvoor hun eigen redenen. De aanklagers zien een eerlijk proces als het begin van democratie in Irak. De verdediging noemt, net als Saddam zelf, het tribunaal onwettig.

De eerste rechter houdt er al snel mee op. In zijn plaats komt de Iraakse Koerd Rahman, die op zijn beurt wordt opgevolgd al-Amiri.

De verdediging bestaat o.a. uit de voormalig minister van Justitie van golfstaat Qatar (Al-Nuaimi) en de Iraakse advocaat Dulaimi. Een Amerikaan, Ramsey Clark, staat hen met raad terzijde. Al aan het begin van het proces is er een probleem: een van de leden van de verdediging wordt ontvoerd en vermoord. De advocaten genieten geen speciale bescherming. Ook een tweede advocaat wordt kort na aanvang van het proces vermoord. Acht maanden later volgt een derde Irakese advocaat: ook hij wordt ontvoerd en later verminkt teruggevonden. Saddam gaat uit protest in hongerstaking.

De RCLO (de naam 'Regime Crimes Liaiison Office' suggereert overigens al vooringenomenheid over de schuld van het voormalige regime in Irak) was een belangrijke speler bij het opzetten van het tribunaal, het verzamelen van bewijs en het trainen van het Irakese personeel.

In november 2006 werd Saddam ter dood veroordeeld in de zaak van de moorden in Dujail. Ondertussen liep er ook een andere zaak: de Anfal-campagne (genocide door een gifgasaanval) tegen de Koerden in de jaren 80. Ook na de ophanging van Saddam Hoessein wordt deze zaak voortgezet (o.a tegen 'Ali Chemicali').

Saddam zelf wordt niet geinterviewd: dat was verboden.

Regie: Esteban Uyarra, januari 2007

Maker Esteban Uyarra maakte al eerder een documentaire over Irak: War feels like war (2004, vertoond in VPRO import), waarbij hij een groep journalisten volgde die niet "embedded" waren tijdens de invasie van Irak.