--Het idee--
Ik ben betrokken geweest bij enkele onderzoeksdocumentaires - ‘Impact of Terror’, over zelfmoord-bomaanslagen, ‘Boxing: In and Out of the Ring’, over corruptie in de bokswereld, en ‘Ebola: Inside an Outbreak’. Na het maken van deze films heb ik gezworen me nooit meer in te laten met een vreemd, vaag onderwerp met een open einde. Ik heb twee kinderen en wil me simpelweg niet meer begraven in de onderbuik van de samenleving. Maar iets veranderde deze mening.
Drie jaar geleden was ik op het platteland van China met Felix Golubev, één van de andere producenten van ‘Sex Slaves’. We waren een documentaireserie aan het filmen over het komische/magische duo Pen en Teller, voor de Amerikaanse omroep CBC. We hadden een kamer gereserveerd in het beste hotel van het dorpje, dat later een lokaal bordeel bleek te zijn.
Het hotel zat vol met jonge, mooie Chinese meisjes. Maar er verbleven ook twee blonde Kaukasische vrouwen. Felix en ik benaderden de twee, omdat we wilden weten hoe zij verzeild waren geraakt in een bordeel in het hart van China. Beiden bleken van Russische afkomst te zijn. Omdat Felix ook uit Rusland komt konden we een gesprek met de twee aanknopen en hun verhaal aanhoren.
Tot onze grote verbazing ontdekten we dat de vrouwen onder valse voorwendselen in de sekshandel terecht waren gekomen. Ze vertelden ons dat ze waren gerekruteerd in een stadje vlakbij de Siberische grens. Een Russisch sprekende Chinese pooier lokte hen naar China door hen werk als serveerster aan te bieden. Toen ze eenmaal de grens waren gepasseerd, werden ze naar een dorpje gebracht waar ze werden verkracht en geslagen met stokken van bamboe. Ook werd hen verteld dat ze zouden moeten werken als prostituees. Vervolgens verplaatste de pooier ze elke twee weken naar een ander hotel, niet alleen omdat de klanten dan nieuw vlees in de kuip hadden, maar ook om ervoor te zorgen dat ze geen contacten legden met mensen die hen zouden helpen ontsnappen.
Sindsdien - ruim voordat het onderwerp de krantenkoppen haalde - bleef het verhaal van de twee Russische vrouwen me achtervolgen. Daardoor wist ik dat ik een film moest maken over hun levens.
We wilden echt diep in de wereld van de mensenhandel duiken en op zijn minst één verhaal ‘realtime’ volgen. Ik wilde geen film maken waarin een slachtoffer terugkijkt op haar ervaringen. Iedereen weet dat mensenhandel verschrikkelijk is. Maar wat we niet weten is hoe het precies werkt, hoe honderdduizenden mensen overal ter wereld eindigen als slaven van hun ‘eigenaren’. Ik begon mezelf enkele zeer eenvoudige vragen te stellen waarvan ik wist dat ze beantwoord moesten worden in deze film. Hoe worden deze meisjes slaven? Waarom vluchten ze niet? Waarom gaan ze niet naar de politie? Valt het niemand op dat ze internationale grenzen passeren? Zo niet, waarom? En hoe zijn ze überhaupt in die wereld gelokt?
Ik realiseerde me dat ik deze wereld niet echt kon zien door alleen te luisteren naar mensen die erover vertelden. Daarom besloot ik dat het noodzakelijk was om undercover te gaan. En dat was een nieuwe uitdaging voor mij. Ik wilde met mensenhandelaren praten, ik wilde hen in actie zien én ik wilde proberen iemand te helpen die nog steeds in het wereldje van de mensenhandel zat. Als vrouw die geen Russisch spreekt zou dit een zeer uitdagende opgave worden, maar met Felix Gubolev aan mijn zijde was dit nauwelijks een probleem. Felix spreekt vloeiend Russisch, is absoluut niet bang, onvermoeibaar en in voor alles. Kortom, hij was bij uitstek geschikt voor dit project.
We bezochten Rusland en de Oekraïne meerdere malen om een basis te leggen voor de ingangen die we nodig hadden. Uiteindelijk besloten we te filmen in de Oekraïne en Moldavië, aangezien deze landen de grootste leveranciers zijn van vrouwen uit Oost-Europa en de voormalige Sovjet-Unie voor de wereldwijde sekshandel. We hadden ontmoetingen met de geheime dienst, de politie, maatschappelijk werkers en slachtoffers. We wonnen hun vertrouwen en kregen zo de toegang die we nodig hadden. Maar het vinden van onze uiteindelijke verhalen verliep niet zonder slag of stoot.
--Wat we dachten te filmen--
We zouden toegang krijgen tot een onderzoek naar een mensenhandelaar in de Oekraïne. Twee prostituees, die ook informanten waren, waarschuwden de politie. De politie sprak met hen over onze film en ze besloten met ons te willen praten. De vrouwen zouden een ontmoeting organiseren met de handelaren. Een undercoveragent, met een verborgen camera, zou bij het gesprek aanwezig zijn en de deal tussen de handelaren en de prostituees vastleggen. Hopelijk zou dit tot hun arrestatie leiden, die we overigens ook zouden mogen filmen. Helaas werden de twee prostituees een paar dagen voor de geplande ontmoeting dronken en pleegden een moord (kan je het geloven?).
Het hele onderzoek viel in duigen omdat de geloofwaardigheid van de getuigen in twijfel werd getrokken, bovendien belandden de twee in de gevangenis. Ik weet dat het klinkt alsof het in scène is gezet, maar juist dat geeft aan dat realiteit vaak vreemder is dan fictie. De anti-mensenhandel eenheid was ervan overtuigd dat er nog wel iets anders mogelijk zou zijn tijdens ons verblijf in de Oekraïne, maar uiteindelijk hebben ze ons geen materiaal aangeleverd. Geen arrestaties, geen onderzoeken, geen zaken. Eigenlijk lieten ze ons in de steek.
Maar een aantal van onze andere contacten leverden wel wat op. We kregen een tip van de Oekraïense geheime dienst over vrouw die meisjes rekruteerde om hen vervolgens naar Turkije te kunnen smokkelen. Na meerdere afspraken met de geheime dienst, die ons wilde eerst wilde natrekken om te kijken of we wel te vertrouwen waren, verstrekten ze aan ons de informatie die we nodig hadden om de vrouw te kunnen volgen naar Turkije.
Op een zaterdagochtend kregen we een telefoontje: ze was in de haven van Odessa met een groep meisjes en ze had kaartjes gekocht om hen naar Turkije te brengen. Zonder productietijd, grepen we ons filmmateriaal en kleren en vetrokken naar de haven. Daar filmden we haar door een soort verborgen camera’s waarover we allemaal (in totaal vier personen) beschikten.
Om het materiaal te krijgen dat we nodig hadden, moesten we ons verdelen. Felix en Peter Sawade (onze geluidsman) nam de boot om te blijven filmen wat er op de boot gebeurde en te kijken hoe zij en haar groep de Turkse douane doorkwamen. De bootreis duurde 36 uur en was zeer onprettig. Mike Grippo (onze cameraman) en ik vlogen naar Istanbul om voorbereidingen te treffen voor het filmen van hun aankomst en de handelaarster hopelijk op heterdaad te betrappen. In twee auto’s volgden we haar bus door de drukke straten van Istanbul. Daarna zetten we de achtervolging te voet voort, totdat we de juiste beelden hadden. De meisjes verdwenen snel en we realiseerden ons dat tenzij we iemand vonden die kon bevestigen dat zij ze verhandeld had, we absoluut geen bewijs hadden. Zonder een slachtoffer hadden we geen compleet verhaal.
Met hulp van de geheime dienst en een lokale NGO, vonden we twee meisjes in de Oekraïne die door dezelfde handelaarster naar Turkije waren gebracht en waren verkocht aan pooiers. We lieten hen ons beeldmateriaal zien en beiden bevestigden dat zij de vrouw was die hen in Turkije had verkocht.
Toen we terugkwamen in de Oekraïne, bezochten we in de haven van Odessa een bureau voor slachtoffers van mensenhandel. Daar ontmoetten we Viorel, wiens zwangere vrouw in Turkije was verkocht een paar weken voor dat wij aankwamen. Viorel’s verhaal was hartverscheurend en shockerend. Toen hij ons vroeg met hem terug te gaan naar Turkije om zijn vrouw te vinden, pakten we onze spullen en vertrokken per direct, ditmaal naar Alanya in plaats van Istanbul. Droevig genoeg had Viorel al zijn vertrouwen in de Turkse politie verloren nadat ze een actie om zijn vrouw te redden hadden verknoeid. Ik denk dat Viorel ons erbij wilde hebben voor morele ondersteuning die hij zo hard nodig had toen onze wegen kruisten. Viorel was vastbesloten om zijn vrouw terug te krijgen en wilde dat wij de wrede industrie, die hem zijn vrouw ontnomen had, blootlegden. We wilden hem helpen en we wisten dat dit het soort verhaal was dat zou helpen de wereld van de mensenhandel tot leven te brengen.
We probeerden een filmvergunning voor Turkije te bemachtigen, maar dat werd geweigerd door de Turkse ambassade in Toronto. Dus we gingen zonder de juiste papieren en zonder bescherming van de politie naar Turkije om de handelaar te zoeken. We huurden een Turkse bemiddelaar die had gewerkt met de Amerikaanse omroep NBC en andere nieuwsagentschappen. We hadden een ervaren persoon nodig, die het land goed kende, maar zelfs hij zei dat we uit de buurt van de politie moesten blijven. Dus we stonden alleen in het vinden van een beruchte, gewelddadige handelaar en het terugkrijgen van Viorel’s vrouw.
Een dergelijke zoektocht kan je niet ondernemen zonder de onvoorwaardelijke steun van je filmploeg. Felix, Grippo en Sawade vormden het ‘dream team’. Ze hebben nooit getwijfeld en werkten met hart en ziel mee aan de undercoveroperatie, met vaak alleen chocoladerepen en nootjes als voedsel. Ze deden meer dan het bedienen van de camera en het geluid. Wij vieren werden compagnons in een onvergetelijke ervaring.
--De slachtoffers--
Er waren meerdere vrouwen die met ons wilden praten in het kader van deze documentaire, elk verhaal is nog triester dan het andere. Ik probeerde altijd een emotionele afstand te houden tot de mensen in mijn films, maar dit keer was het anders. De verhalen van deze vrouwen, de verschrikkingen die ze hadden meegemaakt, de hopeloosheid die ze voelden en de kracht die ze desalniettemin uitstraalden raakten mij diep.
De ineenstorting van de Sovjet-Unie heeft geleid tot uitzichtloze levensomstandigheden die duizenden jonge vrouwen ertoe hebben gedwongen alles aan te grijpen om aan geld te komen. Hierdoor komen steeds meer vrouwen uit die landen in de wereldwijde sekshandel terecht. Zij zijn echter niet de eersten: we hebben al soortgelijke verhalen gehoord over Filippijnse, Thaise en Indiase vrouwen. Deze nieuwe golf is indicatief voor andere landen die worden getergd door dezelfde soort armoede en wanhoop. Ook deze landen zullen vrouwen gaan leveren aan de onverzadigbare wereld van de sekshandel.
Tot zover gaat het goed met alle vrouwen die ik gefilmd heb, maar ze hangen aan een zijden draadje. Ik hoop dat de film mensen zal inspireren om er wat aan te doen. We hebben ook een fonds opgezet om de slachtoffers die hun verhaal met ons gedeeld hebben enigzins financieel te steunen. Kleine beetjes kunnen in hun levens een groot verschil maken.
--De handelaren--
Een van de meest shockerende kenmerken van de handelaren is dat ze zo gewoon zijn. Het zijn moeders, vaders en dochters en lijken niet anders dan de rest van de samenleving. Ik weet niet of ik verwacht had dat ze duivelhoorntjes zouden hebben of er gewoon kwaadmoediger uit zouden zien, maar dat is niet het geval. En veel van de handelaren zijn vrouwen. De koelbloedige, zakelijke manier waarop ze de transacties uitvoeren is verbazingwekkend. Het klinkt alsof ze spulletjes verkopen.
Iedereen vraagt me waarom Vlad zo open met ons wilde praten. Het is altijd lastig om te begrijpen wat de motivatie is van mensen om mee te werken aan een documentaire. Vlad had een bepaald schuldgevoel over wat hij Katia, Viorel’s vrouw, had aangedaan. En ik denk dat hij dacht dat het interview dat op de een of andere manier zou goedmaken.
Vlad zei iets dat niet in de uiteindelijke versie van de documentaire is terug te zien. Hoe ik het er ook in probeerde te houden, ik kon er simpelweg niet de juiste plaats voor vinden. Hij zei: “Na de ineenstorting van de Sovjet-Unie was alles vernield, alles was veranderd. Het was moeilijk om je aan te passen aan deze verandering. Sommige mensen lukte het. Ik denk dat ik niet een van die mensen ben”. Zo ironisch, ook hij voelt zich een slachtoffer van de omstandigheden. Ik geloof zijn verhaal niet, maar ik denk dat het voor veel mensen in die landen wel geldt.
(Bron: PBS Online)