Documentairemaker Gideon Levy zegt te kunnen aantonen dat er geknoeid is met het enige stukje bewijsmateriaal in het Lockerbie-proces, ter grootte van een vingertopje.

Het heeft er alle schijn van dat het Lockerbie-proces, dat van 2000 tot 2001 onder Schots recht in Soesterberg plaatsvond, gemanipuleerd is door Britse en Amerikaanse geheime diensten. Voor de aanslag op 21 december 1988 op een Pan Am-Boeing boven het Schotse Lockerbie, met 270 doden tot gevolg, werd de Libische geheim agent Abdelbasset al-Megrahi tot levenslang veroordeeld. Hij zou een bom het vliegtuig in hebben gesmokkeld. Libië betaalde uiteindelijk de nabestaanden van de slachtoffers 2,7 miljard dollar schadevergoeding. Na vier jaar onderzoek besloot een Schotse herzieningscommissie dat er mogelijk is geknoeid met bewijsmateriaal en dat Al-Megrahi recht heeft op hoger beroep.
Regisseur Gideon Levy maakte in 2005 een film voor Tegenlicht over de nabestaanden van de Lockerbie-slachtoffers. Sindsdien laat de zaak hem niet meer los. In 'Lockerbie revisited' duikt Levy in de wereld van de internationale terreurbestrijding en belandt al snel in een surrealistische situatie waarin de belangrijkste betrokken onderzoekers van destijds, FBI-agent Richard Marquise, Midden-Oostenexpert van de CIA Robert Baer en hoofdaanklager van de Schotse justitie Lord Frasier, elkaar tegenspreken. Wat is het nieuwe bewijs dat Levy beweert aan te dragen in zijn documentaire, die een dag voor het hoger beroep door de VPRO wordt uitgezonden?

Levy: 'Die scoop geef ik niet weg. Maar Baer bevestigt voor de camera bewijs te hebben dat Iran 11 miljoen dollar betaalde aan een Palestijnse splintergroep voor het plegen van de aanslag, uit wraak voor het neerhaalde van een Iraanse Boeing door de Amerikaanse marine. Dat was al min of meer bekend, maar het is schokkend dat de CIA z’n bronnen niet wilde delen met de FBI en dat Baer ondanks zijn verklaringen nooit gehoord is door de rechter. Dat was een politiek besluit.
Iran was te groot en belangrijk voor de regio en moest daarom buiten schot blijven. De aanslag bleek wel een goede aanleiding om het kleinere Libië, met zijn eveneens grote olievoorraden, onder druk te zetten.’

Er zijn al heel wat films over Lockerbie gemaakt. Wat maakt de jouwe zo speciaal?

‘Telkens na een interview filmde ik hun reacties op elkaars uitlatingen. Door deze werkwijze raakten ze steeds verder in een fuik gevangen. Op de meest cruciale punten zijn hun uitspraken, op z’n zachts gezegd, niet congruent. Ze raken steeds verder verstrikt in hun verhaaltjes. Ik kan mij vergissen, maar uiteindelijk wordt iets duidelijk dat grote gevolgen zal hebben voor het verloop van de rechtszaak. Eigenlijk gaat mijn film, meer nog dan over Lockerbie zelf, over de verschillende kanten van de waarheid. En een kant daarvan is, zo ontdekte ik, dat er iets heel vreemds is gebeurd met het enige directe bewijs in de hele Lockerbie-zaak, een printplaatje nog kleiner dan een vingertopje.’

Door Peter Reinartz
Uit: VPRO Gids nr. 17, 17 april t/m 1 mei 2009