'Master of the Universe'

Slenterend door een desolaat kantoorpand in Frankfurt, het financiële hart van Europa, blikt Rainer Voss - enigszins melancholisch – terug op de hoogtijdagen van zijn carrière. In de anderhalf uur durende documentaire Master of the Universe interviewt de Duitse regisseur Marc Bauder (1974) deze oud-bankier op het scherpst van de snede over de financiële wereld. Deze film diende als uitgangspunt voor de Tegenlicht-aflevering 'De biecht van de bankier'.
 

De overtuiging dat de geschiedenis van de financiële wereld alleen door een insider kan worden verteld, bracht regisseur Marc Bauder (1974) uiteindelijk bij Rainer Voss. Deze Duitse oud-bankier (o.a. Deutsche Bank) wilde als een van de weinigen uitwijden over zijn ervaringen. Hoewel hij geen namen van banken of collega-bankiers noemt, geeft zijn relaas een bijzonder inzicht in de financiële wereld van de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw. In deze decennia betraden onder andere de Amerikanen de Duitse markt en brachten een cultuurverschuiving teweeg. Voss is de belichaming van deze omslag. Gefascineerd door het Angelsaksische systeem verruilde hij zijn kleine bank in Noordrijn-Westfalen voor 'het echte werk'. Hij belandde in een wereld waar voor jonge bankiers de bomen tot in de hemel groeiden en moeiteloos miljoenen werden verdiend. 
  

Voss en zijn tijdgenoten werkten deze decennia vanuit torenhoge kantoorgebouwen aan hun carrière. Achter hun bureau kregen zij het idee dat zij met één druk op de knop de wereldgeschiedenis konden beïnvloeden. Zij waanden zich allemaal master of the universe. Er zat wel een keerzijde aan het succes, zo blijkt uit het verhaal van Voss. Niet alleen liet Voss zijn Rijnlandse mentaliteit steeds verder achter zich, ook was er sprake van ‘geïnstitutionaliseerde afkoppeling van het sociale proces’.

Met andere woorden: bankiers moesten hun privé-leven opgeven voor de bank. Hier was Voss toe bereid, want hij was verslaafd aan zijn werk en gaf alles op voor het grote geld. Dat hij door deze bedrijfscultuur het contact met de realiteit verloor, kon hem niets schelen. 'De buitenwereld was niet meer relevant', aldus Voss in de documentaire. Inmiddels identificeert hij deze vervreemding van de werkelijkheid - die volgens hem inherent is aan de gehele bankensector - als een van grootste problemen van de financiële sector.
   

Voss vertelt uit zichzelf al ogenschijnlijk openhartig over zijn ervaringen, maar sommige fragmenten uit Master of the Universe maken duidelijk dat regisseur Bauder hem ook met kritische vragen heeft bestookt. Hierdoor doet Voss, tot diens frustratie, soms ferme uitspraken. Zo biecht hij op – na het zien van een filmpje over de Goldman Sachs hoorzitting – dat bankiers inderdaad doelbewust waardeloze producten aan onwetende klanten verkochten. Hoewel hij zich hier destijds zelf ook schuldig aan maakte, noemt hij het nu je reinste Schweinerei, waarna hij schrikt van zijn eigen woorden.

Behalve deze frauduleuze praktijken legt Bauder ook andere pijnpunten van de financiële sector aan Voss voor. De noodhulp aan Griekenland, de situatie in Spanje en het 'what if'-scenario als Frankrijk in de economische problemen komt ("Dan is het echt gedaan", aldus Voss), het komt allemaal aan bod. Nederland komt er ook niet ongeschonden vanaf in de toekomstvisie van Voss. Hij vindt het uiterst zorgelijk dat de privéschuld de staatsschuld overstijgt.

Langzamerhand wordt duidelijk dat Voss geen enkel vertrouwen heeft in de toekomst. De huidige crisis is volgens hem nog niet groot genoeg om het systeem te veranderen en de masters of the universe gaan nog op dezelfde voet door. Politieke interventie of een radicale denker is nodig, zegt Voss. Anders loopt het niet goed af. Tot dit inzicht kwam hij voor het eerst toen hij door de door hem zo geliefde bankenwereld op straat werd gezet. Bauder houdt hem - en zo indirect de gehele bankensector - in Master of the Universe opnieuw deze spiegel voor.