Gender zonder grenzen

Ook dating-apps conformeren zich aan de behoefte aan een inclusiever systeem. Zo voegde Tinder in 2017 onder het motto ‘#AllTypesAllSwipes’ maar liefst 37 nieuwe genderidentiteiten toe aan de app.

Die drang om mensen, dingen en ervaringen in hokjes te plaatsen is zo gek nog niet, volgens The School of Life-docent Remko van Broekhoven. The School of Life is een internationale organisatie die kennis uit de filosofie, psychologie en kunsten inzet om wijzer in het leven te staan. ‘Vroeger was het heel logisch om in hokjes te denken. Je leefde samen met je eigen stam: mensen die je kende en met wie je kon samenwerken. Groepen van buitenaf vormden al snel een bedreiging.’ Al leven we niet meer in de prehistorie, toch kan het creëren van een wij-zij-denken ook nu veilig aanvoelen. ‘Het woord “hokje” lijkt erop te duiden dat in een hokje geplaatst worden benauwend werkt. Dat kan ook zeker het geval zijn als je voor jouw gevoel in het verkeerde hokje wordt geplaatst. Toch geven deze categorieën ook veilige grenzen aan. Een omheining die we kunnen gebruiken om onszelf te beschermen,’ aldus Van Broekhoven. 

Is het realistisch om een wereld zonder hokjes te wensen? ‘Dat hangt ervan af,’ zegt Van Broekhoven. ‘Wie afstand doet van een hokje plaatst zichzelf vaak weer in een nieuw hokje. Het is heel logisch dat mensen bij een groep willen horen, maar eigenlijk is het zonde dat je jezelf dan maar één identiteit toekent. Het individu bestaat namelijk juist uit een combinatie van verschillende identiteiten. Zo kan je behoren tot het hokje “homoseksueel”, maar ook tot het hokje “voetballiefhebber”. Waarom zou je je beperken tot één identiteit als je zo veel meer bent dan dat?’ 

In de VPRO Tegenlicht-aflevering ‘Beste reizigers’ gaat regisseur Nirit Peled in gesprek met mensen die zich proberen te ontworstelen aan de vooroordelen die bij zulke hokjes komen kijken. Mensen die zich binnen het genderspectrum bewegen in plaats van statisch vast te houden aan de voorgeschreven gendernormen. Zo volgt Peled bijvoorbeeld Patricio Manuel, de eerste transman die in de VS als professioneel bokser uitkomt in de veder­gewichtklasse. Janaya Khan, zelf genderneutraal en fanatiek activist, is een goede vriend van Manuel en legt uit hoe revolutionair Manuels prestatie is. ‘Sport is een extra gevoelig onderwerp als het gaat om je identiteit als transgender. Hoe jij je identificeert botst namelijk met de biologie die daarbij hoort.’ Ook spreekt Peled het Belgische model Hanne Gaby Odiele, die begin 2017 naar buiten bracht dat ze intersekse is. Hierbij wordt een persoon geboren met een lichaam dat zowel mannelijke als vrouwelijke kenmerken vertoont. Hanne geeft aan dat er nog te veel onwetendheid heerst rondom intersekse. ‘Toen ik nog heel klein was, werden er al medische procedures bij mij uitgevoerd, zonder dat ik zelf wist wat er precies aan de hand was. Als er meer openheid over intersekse komt, kunnen we mensen laten zien dat het helemaal niet raar is.’

Stereotyperingen doorbreken, dat lijkt dus het doel. Regisseur Peled weet zelf niet of dat per se de oplossing is. ‘Wat vooral een beperking is, is dat er nu maar twee labels zijn als het gaat om gender: man en vrouw. Labels helpen ons om onze gedachten te organiseren, dus als het voor de gender­emancipatie nodig is om juist overal een label op te plakken dan moeten we dat vooral doen.’ Het bereiken van volledige emancipatie, heeft volgens Peled meer te maken met het veranderen van onze norm. ‘We moeten af van het idee dat labels als “homo” en “transgender” afwijkingen zijn. Waneer we “hetero” en “homo” kunnen zien als gelijkwaardige labels zetten we al een hele grote stap.’

Helaas blijkt het nog niet zover te zijn. Peled reisde af naar New York om daar Alok Vaid-Menon te volgen. Biologisch gezien een man, maar Vaid-Menon wordt het liefst aangesproken met de neutrale voornaamwoorden ‘die’ en ‘hen’. Alok conformeert zich aan geen enkele norm en loopt met paarsgeverfd haar, glimmende parelketting en lilakleurige jurk door de straten van de metropool. ‘Toen ik Alok volgde, begreep ik opeens hoeveel er nog bereikt moet worden. Elke dag roepen mensen hen na, wordt die bedreigd en krijgt die op straat vuile blikken toegeworpen van mensen. Dat was vreselijk om te zien,’ aldus Peled. 

Het lijkt soms een ver-van-jebedshow als je jezelf als heteroseksuele man of vrouw identificeert. Dat begrijpt Peled maar al te goed. Ze hoopt met de aflevering een zacht en toegankelijk inkijkje te geven in de 
wereld van genderdiversiteit. ‘Ik wil mensen laten zien dat de emancipatie van een breed genderspectrum ook voor hen van belang kan zijn. Het gaat er namelijk ook over of vrouwen in een leidinggevende functie kunnen werken en of mannen niet gek aangekeken worden als ze eens een traantje laten’.