Otenba betekent ‘opstandig’, maar dan wel alleen voor meisjes. Die moeten volgens de Japanse traditie rustig en dienstbaar zijn. Maar zijn ze dat nog steeds? Paulien Cornelisse gaat op zoek naar vrouwen die meer of minder otenba zijn.

Het zou best eervol zijn als het Japanse woord ‘otenba’ inderdaad afstamt van het Nederlandse ‘ontembaar’, dus laten we dit vooral niet etymologisch doodchecken. Otenba – 'opstandig', maar alleen gezegd van meisjes – is het woord dat in de tweede aflevering van Tokidoki centraal staat.

Hoewel Japan jaloersmakend comfortabele wc’s, een duizelingwekkend metrostelsel en kogelsnelle treinen heeft, leven Japanners wat de verhoudingen tussen mannen en vrouwen betreft in een heel ander tijdperk. Vrouwen worden nog altijd geacht meegaand en dienstbaar te zijn en voor huis en kinderen te zorgen. Ruim 70 procent stopt met werken zodra het eerste kind geboren is.

Overigens blijft het meestal bij dat ene kind, want Japan heeft een zeer laag geboortecijfer. Steeds meer vrouwen geven de voorkeur aan een ongetrouwd bestaan, wat opgevat kan worden als stil verzet tegen de starre tradities.

In de tweede aflevering van Tokidoki gaat Paulien Cornelisse op zoek naar vrouwen die al dan niet ‘otenba’ zijn.  Ze gaat langs bij vrouwen die tafels omgooien om hun frustraties over mannen te uiten en ontmoet een clubje dat samenkomt om gezellig met elkaar pornofilms te kijken.

Minstens zo fascinerend zijn de meisjes die rondlopen in pasteljurkjes vol strikjes en ruches en eruit zien als poppen. Zelf vinden ze dat ‘kawaii’, oftewel schattig. Deze Lolita-cultuur is in Japan wijdverbreid. Ook maken we kennis met Masako, een voorbeeldige echtgenote die om vier uur ’s ochtends opstaat om de uitgebreide lunch van haar man klaar te maken.

column Paulien: het Japanse selfiegezicht

Taal is niet alleen maar iets dat je spreekt, leest of schrijft, het is ook iets wat je met je lichaam doet. Of met je gezicht, specifieker. Hoe mensen hun gezicht houden terwijl ze naar iemand luisteren, dat is per cultuur verschillend. Op sommige plekken hoor je elkaar niet aan te kijken, op andere juist wel.

Een nieuw cultureel verschil gaat over het selfiegezicht. Wie wel eens een selfie maakt, weet dat je altijd min of meer bewust besluit hoe je je gezicht zet. Een beetje grappig, een beetje zwoel, of misschien ga je voor de duckface.

De duckface vind ik er heel raar uitzien, en ik kan hem zelf dan ook niet, behalve ironisch (maar misschien doen al die vrouwen met hun duckfaces dat ook wel ironisch, maar zie je dat er van de buitenkant niet aan af).

In Japan is de blik waarmee je in de camera kijkt heel anders. De duckface bestaat er nagenoeg niet. Wel is het gebruikelijk om twee vingers op te steken, als een victory-teken, zonder dat er victory mee bedoeld wordt.

Ook trek je een beetje een eend-achtig mondje. Een duckface, hoor ik jullie denken, maar nee, het is toch echt anders. Schattiger, minder ‘sexy’, en er spreekt ook iets uit van ‘nou ja, niks aan te doen’, ‘we maken er wat van’. Dat soort praktische gevoelens roepen de westerse selfies bij mij helemaal niet op.

Waarom dit verschil er is, weet ik niet. Ik denk dat de westerse duckface in Japan te afstandelijk overkomt, te arrogant misschien. Het Japanse selfiegezicht is gezelliger.

Paulien Cornelisse