In amper twee maanden tijd stond Hertzberger dit jaar niet één, maar twee keer in het middelpunt van de belangstelling. In april kregen de moderne voedselgoeroes, de ‘foodgekkies’ en ‘fitgirls’, ervan langs in haar boek Ode aan de e-nummers, een pleidooi voor kant-en-klaarmaaltijden en koken uit pakjes en zakjes. De microbioloog gaat niet mee in de vaak wetenschappelijk ongefundeerde hetzes tegen bijvoorbeeld kleurstoffen, gluten of zuivel, maar predikt een kritische houding tegenover alles dat we consumeren.
Als eerste Zomergast van 2017 ontvangt Janine Abbring komende zondag schrijver, columnist en microbioloog Rosanne Hertzberger. Wat komt er voorbij tijdens haar avond en waarom moet je kijken? Vijf redenen:
1. Ze neemt geen blad voor de mond
In mei haalde ze nogmaals het nieuws: samen met 137 andere vrouwen riep ze grote adverteerders op nog eens twee keer na te denken voor ze reclame maakten via GeenStijl en Dumpert.nl. Het seksisme viert hoogtij op de website, zo betoogde ze al in een eerdere column: ‘Vrouwen vernederen is big business’ Hertzberger liet hoon en de kritiek van journalisten die haar betichtten van ‘broodroof’, soepel van haar afglijden en zette onvermoeibaar door. De columnist neemt geen blad voor de mond – en laat zich al helemaal niet de mond snoeren.
2. Ze neemt een paar dwarse mensen mee
Ooit gehoord van Lynn Margulis? De wetenschappelijke opvattingen van deze Amerikaanse bioloog (1938-2011) waren niet onomstreden – bijvoorbeeld over de rol van symbiose in de evolutie, een theorie die we hier niet in een paar woorden uit de doeken kunnen doen, maar waarvoor Margulis zich jarenlang hard maakte, ondanks het ongeloof van haar vakgenoten. Inmiddels is endosymbiose een algemeen geaccepteerde theorie onder evolutionisten.
Tegelijkertijd hield Margulis er ook heel wat andere ideeën op na. Zo geloofde ze dat niet (alleen) HIV, maar syfilis de oorzaak was van AIDS. En de aanslag op het World Trade Center op 11 september 2001 was wat haar betreft ook nog niet opgelost. Ideeën die ze stevig verdedigde. Bij haar overlijden schreef Hertzberger in het NRC: ‘Lynn Margulis. Ik was nog nooit zo’n autonomie tegengekomen. Zo volledig losgeweekt van waardering, van likejes. Ze gaf niets om de reacties op haar werk, ze was zo onafhankelijk dat ik het moeilijk vond om haar aan te kijken. Een vrouw die werd weggehoond en uitgelachen, maar een leven lang onverstoord doorwerkte. Een voorbeeld.’ Margulis is één van dwarse denkers die Hertzberger laat zien komende zondag.
3. We gaan op ontdekkingsreis
Wie weet welke revolutie zich in 1913 voltrokken heeft? Precies: de ontdekking van kunstmest door de Duitse chemicus Fritz Haber. Door zijn uitvinding nam de voedselproductie met enorme proporties toe en werd honger de wereld uit geholpen. Nu hoeven we meneer Haber niet te bejubelen volgens Hertzberger, hij is tevens de uitvinder van gifgas dat ingezet is tijdens de Eerste Wereldoorlog. Maar waarom drinken we geen glaasje op zijn uitvinding? Kunstmest is zo slecht nog niet. Het levert vervuiling op, maar deze valt in het niet bij vervuiling door overbevolking: ‘Mensen kunnen nog zoveel zonnecellen op hun dak zetten en water opvangen in regentonnen, het zijn allemaal dwerginitiatieven zodra ze besluiten een kind op de wereld zetten.’
Net als onze afkeer tegen e-nummers, heeft onze afkeer tegen kunstmest volgens Hertzberger te maken met de huidige ‘technofobie’. We zijn bang voor technologische ontwikkeling, terwijl dit ons juist enorm geholpen heeft. We zijn volgens haar aan het ont-ontdekken en dat is doodzonde. In haar avond zal ze een pleidooi houden voor het omarmen van vooruitgang en technologie. We moeten weer ontdekken.
4. Ze wil de wetenschap weer toegankelijk maken
Hertzberger heeft als microbioloog een buitengewone interesse voor de vaginale flora. Zo deed ze er onderzoek naar als postdoc aan de Washington University in St. Louis en liet ze onlangs weten dat ze verder gaat met ‘het bestuderen van de vraag die me blijft bezighouden: waarom de menselijke vagina zo ontzettend zuur is terwijl de vagina’s van de andere mensapen gewoon neutraal zijn.’
Ze stort zich opnieuw in de wetenschap, maar deze keer niet ergens afgezonderd en hoog in een torentje, maar out in the open, online en voor iedereen zichtbaar. Want waarom zouden we niet laten zien hoeveel er mislukt en hoe weinig we weten? Volgens Hertzberger is het hoog tijd dat de wetenschappelijke methode wat toegankelijker wordt. ‘Noem me naïef, maar ik wil dat wetenschap weer onschuldig wordt,’ schrijft ze in haar column. Want ‘een poging tot wetenschapsbeoefening, is altijd nog beter dan de antwoorden die gezondheidsgoeroe’s en natuurartsen bieden.’ De komende tijd houdt ze ons van ieder stukje informatie tijdens haar onderzoek op de hoogte. Open kitchen science noemt ze het, en we mogen allemaal meedoen.
5. Het wordt beregezellig
Over eigenzinnige mensen gesproken. Timothy Treadwell was een activist met een bijzondere passie voor beren. Jarenlang bestudeerde én leefde hij zelfs met ze, in het natuurpark Katmai in Alaska. Hij was ervan overtuigd dat ze hem geen kwaad zouden doen. Een fatale misvatting: in 2003 werden hij en zijn vriendin aangevallen, ernstig verwond en uiteindelijk opgegeten door een grizzlybeer. Van de honderden uren videomateriaal die Treadwell tijdens zijn leven maakte, regisseerde Werner Herzog uiteindelijk de alom bejubelde documentaire Grizzly Man (2005). Passend in Hertzbergers liefde voor dwarse mensen is het haar favoriete film – en direct na haar gesprek met Janine Abbring te zien op NPO 2.
