Het zijn de huizen
Wie de ongelijkheid in Nederland wil snappen, moet naar de huizen kijken. Want woon je aan de verkeerde kant van de kloof, dan kun je daar steeds moeilijker aan ontsnappen. Hoe komt dat?
De vraag is onverminderd hoog, het aanbod historisch laag, en de huizenprijzen stijgen sterker dan ooit. De gemiddelde verkoopprijs van een bestaand huis is inmiddels 410 duizend euro.
Half Holland dakloos
In de vierdelige serie Half Holland dakloos vertelt programmamaker Yora Rienstra, zelf ook woningzoekende, de verhalen achter de wooncrisis.
Alles over de wooncrisis
Alle uitzendingen, artikelen en podcasts die de VPRO heeft gemaakt bij elkaar.
De jubelton* zorgt ervoor dat kinderen van rijke ouders een enorme voorsprong krijgen bij het kopen van hun eerste huis.
Huurders – veelal mensen met een lager inkomen - en starters komen door de schrikbarend hoge prijzen niet meer aan een betaalbare woning.
Wie moet huren, gooit elke maand zijn geld in een bodemloze put.
De koopkloof
Een sociale huurwoning hoeft niet duur te zijn. Sterker nog, de huur van zo'n huis mág niet hoger zijn dan € 763,47 per maand. Maar daar koop je dus niks voor. Letterlijk. Het geld is elke maand gewoon weg. En tenzij je heel lang hebt gewacht - hoe lang? check het hier, maar ga eerst even zitten - of een urgentieverklaring op zak hebt, kom je niet eens in aanmerking voor zo'n woning. Dan moet je in de vrije sector zijn, waar de huren per definitie hoger liggen. Duizend euro per maand is tegenwoordig heel normaal, en in Amsterdam is het zo'n beetje de ondergrens. Daar is dus helemaal niets te huur tussen de 764 en ruim duizend euro per maand. Wonderlijk toch? Ook wonderlijk: voor diezelfde duizend euro per maand zou je ook de hypotheekrente en -aflossing kunnen betalen van een huis van zo'n drie ton, dat na dertig jaar helemaal van jou is. Maar dan moet je wel een hypotheekverstrekker vinden die dat ziet zitten. Gek genoeg zijn die er niet, maar er komt nu een proef om dat te veranderen. Goed, als huurder heb je natuurlijk niet de onderhoudskosten die je als huiseigenaar wel hebt, maar daar staat tegenover dat je ook niet profiteert van stijgende huizenprijzen. En sparen voor een eigen huis is ook lastig als je elke maand duizend euro in die bodemloze put gooit. In de tweede aflevering van Sander en de kloof zie je Naziha Hamdach. Ze werkt in de zorg, huurt voor 800 euro per maand een aftands woninkje van 30 vierkante meter en kan met haar salaris van 1900 euro bruto niets beters krijgen. Die zit dus klem.
Het is nu zo dat gewone mensen – leraren, politieagenten, noem ze maar op – niet in deze stad kunnen wonen.
Voor mensen zoals jij is eigenlijk de enige oplossing dat je geen huizen meer mag kopen als je er niet zelf gaat wonen.
De koopkloof
Hier zit zowaar beweging in. De gemeente Amsterdam heeft sinds de zomer van 2020 een verhuurverbod op nieuwbouwwoningen, en is van plan ook een zelfbewoningsplicht van vier jaar in te stellen voor kopers van bestaande woningen onder de 512 duizend euro. Dat mogen gemeenten doen sinds 1 januari 2022. Daarmee zou zo'n 60 procent van de woningen in Amsterdam verplicht door eigenaren moeten worden bewoond. Maar als de prijzen verder stijgen, daalt dat percentage natuurlijk rap. En andere grote steden? Rotterdam verbiedt sinds kort verhuren zonder vergunning - en die krijg je niet zomaar - in 16 wijken, voor huizen onder de 355 duizend euro, zodat investeerders er niet kopen. De Utrechtse woonwethouder wil de zelfwoonplicht zelfs invoeren voor alle huizen onder de 650 duizend euro. In Groningen ligt de grens op 305,5 duizend euro. Volgens een enquete van de Volkskrant wil 60 procent van de gemeenten een zelfwoonplicht invoeren. Dat kan serieus verschil gaan maken.
Nederland heeft een heel bijzonder belastingstelsel, waarbij huuropbrengsten vrijgesteld zijn van belasting. In wat dan box 3 heet, de vermogenskant van het belastingstelsel.
Essaywedstrijd
lees het winnende essay
kijktip: Scheefgroei
Sander Heijne overlaadt je met cijfers over de woningmarkt aan het begin van deze aflevering.
Investeringsbedrijf Blackstone gaat voor maximale winst en laat in sommige gevallen de woningen leegstaan om de prijzen op te drijven. En door fiscale trucs betaalt dit bedrijf in Nederland ook nog eens geen belasting.
De koopkloof
Het klinkt bizar, huizen kopen en leeg laten staan omdat je denkt dat je daarmee meer geld verdient. Toch had de Amerikaanse investeerder Blackstone in de zomer van 2021 inderdaad minstens 330 Amsterdamse woningen die onbewoond waren. Allemaal in afwachting van een verbouwing? Volgens het bedrijf wel. En hoe zit het met die belasting die Blackstone niet betaalt? Dat klopt. Daar gebruikt het bedrijf een discutabele constructie voor. Iets met de Kaaimaneilanden. Legaal, maar je mag er natuurlijk best iets van vinden.
Ongelijk onderwijs
Nederlandse scholen zijn steeds minder een plek van kansengelijkheid, maar juist steeds vaker een sorteerfabriek van winnaars en verliezers, zie je in aflevering 3 van Sander en de kloof. Waar zit 'm dat in?
De koopkloof
Hebben je ouders vermogen, dan kun je een huis kopen. Zo niet, vis je achter het net.
Sander en de kloof
In de zesdelige VPRO-serie Sander en de kloof heeft Sander Schimmelpenninck een missie: de vermogens- en kansenongelijkheid in Nederland aan de kaak stellen.
nog meer over wonen
Hoe kun je anders wonen?
De woningmarkt is overbelast, daar kun je niet omheen. Dus moeten we creatievere oplossingen vinden om nog betaalbaar en leefbaar te wonen. Hier vind je een paar ideeën voor je nieuwe woning.
Wie is er nog welkom in de stad?
Stijgende woningprijzen, een hotel in elke straat en antizwerver-bankjes - wat nieuwe mensen juist naar een stad trekt, stoot ook oude bewoners af.
Trek jij hier binnenkort in? 6 nieuwe woonvormen voor de toekomst
Een huis kopen dat kun je vergeten en als het tegenzit, ben je blij als je over een paar jaar nog een parkeerplaats kan huren. Dan moet je iets anders bedenken en daarom hebben wij alvast wat inspiratie voor je verzameld.
Krakers van nu
Kraken is inmiddels ruim tien jaar bij wet verboden. Maar de kraker van nu laat zich daardoor niet tegenhouden. 'Wat niet mag, kan nog steeds' en 'nood breekt wet', las het op hun spandoeken rondom de woonprotesten van het afgelopen jaar. Wat motiveert hen?