Music in Europe: Verlangen
Een alternatieve soundtrack bij de documentaireserie Made in Europe. Thema: Verlangen
De documentaireserie Made in Europe is gebaseerd op het gelijknamige boek Made in Europe van Pieter Steinz. Een caleidoscopische reeks essays over honderden culturele iconen uit Europa. Vrije Geluiden op Radio 4 levert een alternatieve soundtrack bij de serie, aan de hand van de successievelijke thema's: rebellie, religie, vrije vrouwen, verbeelding, de duistere kant, verlangen, vernieuwing en idealen.
Sehnsucht
Sehnsucht, longing, verlangen, heimwee. In deze aflevering van Made in Europe gaat het over het lijden van de jonge Werther en over fado. En we leren dat de Europeaan is een romantisch mens is, verlangend op het dweperige af. Verlangend naar huis, naar het leven, naar de liefde, naar vrijheid, naar vrede en naar de dood. Voor de alternatieve verlangers zochten we naar àndere dan de geijkte verlangers. Sturm, Drang en romantiek.
Vrede op aarde
Verlangen is van alle tijden - alleen moest je er in een grijs verleden wel wat voorzichtiger mee zijn. Vroeger ging je kop er gewoon af als je niet oppaste. Guillaume de Machaut verdubbelde de lengte van de woorden In Terra Pax, vrede op aarde, in zijn Messe de Nostre Dame. Aangenomen wordt dat dat met de Honderdjarige Oorlog te maken heeft, die woedde in de veertiende eeuw, en culmineerde in het beleg van Reims rond 1359-1360. Guillaumes aangehouden en ingehouden, verlangende smeekbede om vrede kan opgevat worden als een stille kritiek op de belegering van zijn geliefde Reims.
Kreutzer Sonate
Karsten en Hannah hebben een goed huwelijk. Tot violiste Hannah pianist Michaël leert kennen en met hem musiceert. De intimiteit die door de muziek ontstaat, maakt Karsten gek van jaloezie. Dat is het verhaal, gebaseerd op de ophefmakende novelle van Lev Tolstoj uit 1891, genoemd naar een compositie van Ludwig van Beethoven. Hierin schetst de Russische auteur hoe passionele liefde gedoemd is om op te branden. Meer dan 120 jaar later is dit thema nog even herkenbaar en beklijvend. Leoš Janáčeks Eerste Strijkkwartet werd geïnspireerd door dat boek van Tolstoj - De Kreutzer Sonate. En dat boek was weer geïnspireerd door Beethovens Vioolsonate nr 9, bekend onder de naam Kreutzer Sonate naar de naam van degene aan wie de sonate as opgedragen, Rodolphe Kreutzer.
Heimwee
Geen sterker verlangen dan heimwee. We willen nergens met z’n allen liever ergens heen dan naar huis. Stapels en stapels heimweemuziek zijn er dan ook geschreven. Een klein greepje.
De kindertijd
Romantisch verlangen, dat kon je aan Robert Schumann wel overlaten, in elk geval waar het de muziek aangaat die hij componeerde. Gek werd-ie er zelf van. Dromen van de onschuld en fantasiewereld van het kind - misschien had Schumann een geromantiseerd beeld van zijn eigen jeugd voor ogen, wellicht was het ook niet meer dan het vertellen van een sprookje, een 'er was eens' dat eindigt met 'Der Dichter spricht' (en zegt dat ze nog lang en gelukkig leefden). Hoe dan ook noemde zijn echtgenote Klara Schumann de grote componist regelmatig 'een kind'. En wieweet was het dàt wel, dat hem deed besluiten, in 1838, zijn Kinderszenen te schrijven.
God
Liebster Jesu, mein Verlangen,
Sage mir, wo find ich dich?
Soll ich dich so bald verlieren
Und nicht ferner bei mir spüren?
Ach! mein Hort, erfreue mich,
Laß dich höchst vergnügt umfangen.
Vrijheid
Componist Dick Kattenburg. In 1943, op 24-jarige leeftijd, vermoord in een concentratiekamp. In zijn muziek uit de jaren veertig hoor je het optimisme en het ongebreidelde verlangen naar vrijheid.
