De revolutie drinkt maté
Ooit stak de kruin van Hafez al-Assad boven het bergdorpje Deir Atiyeh uit als een betonnen waarschuwing. Op satellietbeelden was zijn 21 meter hoge standbeeld en 32 ton aan staal en cement niet te missen. Daar stond hij, de vader van de inmiddels gevallen dictator Bashar al-Assad. Starend met zijn versteende blik, keek hij uit over de vallei waar ruim twintigduizend mensen wonen.
Een dag na de val van de gehate dynastie is het reusachtige object neergehaald. Maar zelfs gebombardeerd van zijn sokkel, laat de kolos nog zijn sporen na.
Oorlogstrauma verdwijnt immers langzamer dan beton.
Al helpt het dat leden van de nieuwe revolutionaire ordetroepen inmiddels eentherapeutisch ritueel hebben gevonden: ze plassen regelmatig in het linkeroor van het gevallen hoofd.
(tekst loopt door onder afbeelding)
Schoon, welvarend dorp
Deir Atiyeh ligt op 1200 meter hoogte, ingeklemd tussen het Qalamoun-gebergte en de Libanese grens. Je vindt het op iets meer dan een uur rijden van de hoofdstad Damascus.
’s Nachts daalt de temperatuur er snel. Dat ervaar ik zelf, als ik er begin deze week ga logeren.
Zodra ik de neergehaalde stenen reus achter me laat en afdaal naar de vallei, valt mij meteen iets op: hoe schoon, ordelijk en opvallend welvarend dit dorp oogt.
Met een glas maté in de hand – en onder het genot van het geslurp dat daarmee gepaard gaat – wordt met enthousiasme over de geschiedenis van deze plaats verteld.
Familiereünie in een kopje
Ja, maté, de Zuid-Amerikaanse kruidendrank die hier als familiereünie in een kopje fungeert.
Vier generaties geleden trokken de betovergrootouders van de dorpsbewoners massaal naar Argentinië. De meesten keerden nooit terug. Een bekend voorbeeld is de voormalige Argentijnse president Carlos Menem, wiens voorouders uit een dorp verderop kwamen.
Veel van de overwegend soennitische Syriërs assimileerden en bekeerden zich tot het katholicisme.
Maar in Deir Atiyeh keerden ook veel gezinnen terug. Onder hun arm hadden ze geld, yerba-blad voor hun maté - en idealen!
(tekst loopt door onder kader)
Schrijf je in voor de nieuwsbrief van Abdou Bouzerda
In de nieuwsbrief Bureau Bouzerda geeft Bureau Buitenland-journalist Abdou Bouzerda iedere twee weken zijn blik op de wereld. Dat doet hij in zijn kenmerkende stijl: analytisch, kritisch en met een scherp oog voor systemische absurditeit. Abdou ziet details die je doen beseffen dat het ook maar een raar wereldje is waarin we leven.
Je bent er bijna...
Om de nieuwsbrief te ontvangen doe je het volgende:
- Open je e-mail en zoek naar een bericht van ons
- Bevestig je e-mailadres
- Je ontvangt nu regelmatig onze nieuwsbrief 🥳
Sociaaldemocratisch microstaatje
De rijke boeren uit Zuid-Amerika richtten op wat wordt gezien als de eerste landbouwcoöperatie van Syrië. Ondanks de droge berggrond en het feit dat het er nauwelijks regent, bloeide het dorpje op. Met dank aan slimme irrigatie met windpompen en gezamenlijke boomgaarden vol vijgen, druiven en abrikozen.
Maar wat deze plek echt bijzonder maakt, is de manier waarop de gemeenschap zichzelf organiseert. Coöperatie is hier geen ideologie, maar boerenverstand.
Water, land en opbrengsten worden gedeeld, en daarmee ook verantwoordelijkheid en toekomst. Zo is hier stap voor stap iets unieks ontstaan: een sociaaldemocratisch microstaatje in het hart van Syrië.
Gedeeld eigenaarschap
Een van de kroonjuwelen van Deir Atiyeh is de University of Kalamoon, de eerste privé-universiteit van Syrië. Geen los prestigeproject, maar het logische eindpunt van jarenlange samenwerking, gedeeld eigenaarschap en investeren in mensen.
Wat ooit begon in de boomgaard, eindigt hier in een imposant, modern cultuurpaleis dat tegelijk dienstdoet als bijlesschool voor ijverige scholieren. Gerund door vrijwilligers, gedragen door het dorp.
De vruchten van dit sociaal project zijn zichtbaar in het straatbeeld, in het opleidingsniveau van de jeugd en in de opvallende welvaart van deze gemeenschap.
En zelfs als een groot gedeelte migreert naar de VS, Europa en de Golf blijven ze bijdragen aan de dorpskas. Zoals ook de oud-secretaris en vertrouweling van Hafez al-Assad, de beruchte Abu Salim, deed. Hij bleef trouw aan zijn geboortestreek. Vandaar ook het grote standbeeld van zijn broodheer die uitkeek op Deir Atiyeh.
(tekst loopt door onder afbeelding)
Integratieproblemen
Ook deze dorpsgemeenschap werd niet gespaard tijdens de Syrische burgeroorlog. In november 2013 vonden er hevige gevechten plaats, waarna het regime uiteindelijk de controle over het gebied wist te herstellen.
Tienduizenden vluchtelingen, voornamelijk uit het zwaarbeschadigde Homs, werden opgevangen in Deir Atiyeh. De autochtone bewoners werden een minderheid in hun eigen woonplaats.
‘Ook wij hadden integratieproblemen,’ zegt Aberrazek glimlachend. ‘Net zoals jullie in Europa. Onze bomen in de straten zijn voor ons heilig. Maar voor de vluchtelingen waren ze vaak helaas niets, veel kinderen maakten de beplanting kapot.’
Hasna, een andere dorpsbewoner voegt toe: ‘Er lag nooit zwerfafval op straat. Het was normaal voor ons om ons dorp schoon te houden. Maar de buitenstaanders kenden niet onze gewoonten en gebruiken.’
De overwegend soennitische inwoners, met een christelijke minderheid, hebben echter geen spijt van hun keuze. Zij steunden de revolutie door andere Syriërs op te vangen, en deden dat met trots.
Toen Bashar al-Assad viel, juichten zij luid mee, net als in andere uithoeken van het land. Maar blind vertrouwen in de nieuwe machthebbers hebben ze allesbehalve, blijkt al snel als het over het lokaal bestuur gaat.
Dorpsraad gaat boven Washington
Wanneer een groep mannen geknield zit op traditionele Syrische diwanbanken, een soort grondbankstel, duurt het niet lang voordat het gesprek op het aanstaande bezoek van president Al-Sharaa aan Washington komt.
De regering-Trump probeert het Amerikaanse Congres zover te krijgen dat het de sancties tegen Syrië volledig opheft.
Dit maatregelenpakket, bekend als Caesar-sancties, vormt een obstakel voor buitenlandse investeringen en wederopbouw in Syrië. Washington hoopt dat de opheffing, gekoppeld aan Al-Sharaa’s bezoek aan het Witte Huis, bijdraagt aan een stabieler Syrië en de blijvende nederlaag van terreurorganisatie ISIS.
‘Al-Sharaa moeten we spreken. Onze lokale politieke vertegenwoordiging moet bestaan uit mensen van hier, uit het dorp,’ zegt een van de mannen stellig.
Waarop een ander grijnst: ‘Denk je echt dat de president zich druk maakt om onze dorpsruzies? Die man heeft wel wat anders aan z’n hoofd.
’Al snel gaat het weer over de eigen politiek in hun dorp.
(tekst loopt door onder afbeelding)
Meer democratie, juist nu
Net als elders probeert de door de Idlib-gedomineerde rebellenelite de touwtjes in handen te krijgen, maar in Deir Atiyeh laten ze zich niet zomaar overrulen. Hier willen ze inspraak. Meer democratie, juist nu.
‘De elektriciteitsrekening is deze week gewoon zestig keer zo hoog! Is dat de prijs die ze ons willen laten betalen om buitenlandse investeerders binnen te hengelen?’ roept een man woedend. ‘En waarom zóveel, zonder ook maar één Syriër er iets over te laten zeggen?
’Maar het blijft niet bij geklaag. Het gaat vooral over gezamenlijke nieuwe projecten om infrastructuur in de eigen woonplaats te verbeteren, buiten de staat om, zonder Damascus.
Deir Atiyeh is geen sprookje. De oorlog heeft zijn sporen achtergelaten. Het pad naar stabiliteit is broos. Maar tussen de berghellingen en boomgaarden groeit iets wat moeilijk te breken valt: een gedeeld idee over hoe het anders kan.
Geen enkel standbeeld kan daartegenop.
Tot snel,
Abdou