mexicaanse duvels

ellen van dalen

7 maart 2017

De documentaire Cartel Land is onderdeel van de selectie die de Amerikaanse politicoloog Benjamin Barber maakte voor het idfa. Deze ruwe en meedogenloze film toont wat er gebeurt als een staat faalt in het beschermen van zijn burgers.

De documentaire begint bij de bron van het probleem. Het is nacht en bij schaars licht zien we methamfetamine-koks hun werk doen. De drugs die ze brouwen gaan regelrecht naar de vs, het land waar de meeste drugs verkocht worden. ‘We hebben geen keuze,’ zegt een van de koks. ‘We weten dat het schadelijk is. We leven in armoede en willen net zo’n leven als jij.’

Cartel Land, dat zich afspeelt in Mexico nabij de Amerikaans grens, verschuift dan de focus naar de burgers die de strijd aangaan met deze drugskartels. Die kartels terroriseren al jaren het land. Om hun families te beschermen nemen deze burgerwachten het heft in eigen hand. Ook zij gaan daarbij genadeloos te werk. Er wordt gemarteld, de straffeloosheid viert hoogtij. Ook zij hebben geen keus, vinden ze, omdat hun overheid het volledig laat afweten.

De film laat zien dat het een strijd tussen twee kwaden is. Beide draaien om elkaar heen in een cyclus van geweld. En de overheid is niet in staat het monopolie op geweld naar zich toe te trekken. Regisseur Matthew Heineman toont wat de gevolgen zijn van een falende staat. Hij registreert ooggetuigenverhalen van gewone burgers. Zo zien we een vrouw die vertelt hoe haar echtgenoot werd opgepakt door een drugskartel. Voor haar ogen werd hij gemarteld, onthoofd en verbrand. Na deze orgie ‘speelden ze met me en deden wat ze maar wilden’. Heineman draait alles zelf, als een camjo. Hij vindt zichzelf geen oorlogsverslaggever. In Mexico filmde hij desondanks soms met gevaar voor eigen leven.

Heineman trok negen maanden embedded op met een groep burgerwachten van De Autodefensas uit Michoacán. Het kogelvrije vest was hard nodig; op zeker moment belandt hij middenin een shoot-out. Op dat moment denk je als kijker: op wie kan de burger echt vertrouwen? Deze burgerwachten zijn net zo geworden als hun vijand: corrupt en gewelddadig tot op het bot.

‘Het was een crazy, wild adventure’, zei Heineman tegen de verslaggever van Vice die de maker deze zomer volgde bij de première in Mexico-Stad. De recensies zijn lovend, de enige kritiek is dat sommigen duiding missen bij zijn verhaal. Tegenover Vice benadrukt Heineman dat hij bewust geen politieke film wilde maken. Door vooral te registreren en het verhaal van binnenuit te vertellen, hoopt hij dat dit onderwerp niet langer genegeerd kan worden.

Mexico’s narco-oorlog duurt al drie decennia en lijkt inderdaad nooit te stoppen. De oorlog telt bijna honderdduizend doden en 20 duizend vermisten tot nu toe. Waarbij de vermissing van 43 studenten, afgelopen september een jaar geleden, ons het meest helder voor de geest staat. De Mexicaanse overheid doet zijn best de drugskartels de kop in te drukken, en krijgen daarbij ook hulp van de Verenigde Staten, maar geen enkele president lijkt daar in te slagen.

Het heeft daarbij eerder iets weg van een kat-en-muis spel. Neem de ontsnapping van Joaquín 'El Chapo' Guzmán. Hoe trots was Mexico-Stad op de vangst van de meest Mexico's meest gezochte crimineel, drugsbaas. Eerst in 1993. De drugsbaas wist in 2001 echter te ontsnappen, werd begin 2014 opnieuw opgepakt maar flikte afgelopen juli het kunstje opnieuw. Op spectaculaire wijze ontsnapte El Chapo uit de meest beveiligde gevangenis van Mexico, via een anderhalve kilometer lange tunnel die hij zelf had gegraven.

idfa bij vpro

De VPRO houdt net als u van nieuwe inzichten, uitzichten en vergezichten. Daarom selecteren en (co)produceren wij het gehele jaar de beste, mooiste en meest grensverleggende documentaires - en zijn wij hoofdsponsor van het IDFA.

matthew heineman bij inside idfa

daphne spreekt regisseur cartel land

Op vrijdag 20 november is regisseur Matthew Heineman te gast bij Inside VPRO. Daphne Bunskoek praat met hem over zijn nieuwe film Cartel Land.
Tijd: 22.00 uur, NPO2

VICE liep mee met filmmaker Matthew Heineman tijdens zijn eerste bezoek aan Mexico sinds hij daar de documentaire Cartel Land maakte.
► lengte: 9.36 minuten

met de vpro mee naar mexico

Passie, palmbomen en de schoonheid van de Maya's en de Azteken, zo kennen toeristen Mexico. Gewelddadige drugsoorlogen, martelingen en verdwijningen: daar heeft het eigen volk mee te maken. Een land met twee gezichten dus. De VPRO laat ze beide zien.
►Bekijk hier de selectie

klik hier voor meer over mexico

benjamin barber selecteerde cartel land

De Amerikaanse politicoloog Benjamin Barber maakte voor IDFA dit jaar een selectie aan documentaires. Een column van Chris Kijne over Barber en Fukuyama, wie heeft er gelijk gekregen?