Je leert mensen pas écht kennen via hun boekenkast. Mondo duikt daarom elke week in de boekenverzameling van een cultuurmaker. Deze week: schrijver Manon Uphoff.

Boeken-cv

Mijn boekenverzameling is… verdeeld over verschillende ruimtes en huizen. Naast boekenkasten heb ik ook boekenstoelen en -tafels, waar ook stapels op liggen. Die stapels zijn altijd in beweging. Ze groeien en groeien totdat ze omvallen. De collectie is eigenlijk een soort slakkenspoor door kamers en huizen.  
Een prachtige ontdekking is… Een meisje is maar half af van Eimear McBride. Een sterk boek, geschreven vanuit stream of consciousness. Het boek gaat over waarneming, trauma, innerlijke woede en hoe dat inwerkt op je vermogen om taal te gebruiken. 
Een boek dat ik aan het herlezen ben, is… Beminde, of Beloved, van Toni Morisson. Een fantastisch boek dat gaat over de lange, taaie effecten van slavernij, gebrek aan zelfbeschikking en machteloosheid, en over daden van verzet, op een geheel eigen en schrijnende manier verwoord. 
Een ondergewaardeerde schrijver is… Hermine de Graaf. Zij is van heel grote invloed op mij geweest omdat ze veel schreef over de levens van jonge vrouwen die op een of andere manier door de samenleving, door nog te weinig verschoven opvattingen beklemd/geremd werden in hun ontwikkeling. Destijds werden zij dan als ‘nukkige pubermeisjes’ neergezet, maar eigenlijk werden ze gewoon een andere richting in geduwd dan hun broers. Haar verhalen lezen als schaafwonden. Zij hoort als schrijver echt in de canon. 

#1 The Lottery and Other Stories

Shirley Jackson

‘Iemand die ik tot mijn schande niet kende en waarop ik geattendeerd ben door andere schrijvers in mijn omgeving, is Shirley Jackson. Ik keek de film Shirley, een fantasievolle bewerking van haar leven, en dacht: haar werk moet ik lezen. Ik heb inmiddels een paar boeken gekocht. Het is geweldig! Momenteel ben ik bezig in The Lottery and Other Stories. Het zijn griezelige verhalen over het bestaan van gewone mensen, vaak vrouwen, over onderdrukking en fijnzinnig geweld. Een van de verhalen, The Renegade, gaat over een vrouw die met haar man, kinderen en hond naar het platteland is verhuisd. Ze voelt zich helemaal niet comfortabel daar, kent de mensen niet en weet niet welke mores er op deze nieuwe plek gelden. Op een gegeven moment wordt ze gebeld door een buurtbewoner die vertelt dat haar hond iemands kippen heeft doodgebeten. Gedurende het verhaal wordt duidelijk dat ze als het ware gedwongen is om haar eigen hond te doden. Want een hond die eenmaal bloed heeft geproefd, is niet meer te redden. De manier waarop Jackson de druk opbouwt in dat soort verhalen is ongekend. Er hoeft dan niet eens iets heel gruwelijks te gebeuren; het gaat vooral om de gedachtenwereld van de personages. Je voelt de beklemming en merkt dat de spanning tot een kookpunt komt. De verhalen drukken je de keel dicht.’

#2 Jaag je ploeg over de botten van de doden

Olga Tokarczuk

‘Schrijver Sanneke van Hassel wees me onlangs op het werk van de Poolse schrijver Olga Tokarczuk, die in 2018 de Nobelprijs voor Literatuur won. Als iemand die ik vertrouw me zoiets aanraadt, koop ik gewoon een hele stapel en begin ik die een voor een te lezen. Het eerste werk dat ik opensloeg was Jaag je ploeg over de botten van de doden. Wat ik zo bijzonder aan dit boek vind, is hoe Tokarczuk kalm en zelfverzekerd een perspectief in de literatuur invoert dat we eigenlijk niet kennen. En áls we het al kennen, dan is het vaak een perspectief dat we als problematisch zien. Het gaat over een onopvallende oudere vrouw met weinig maatschappelijke macht en invloed, die heel intelligent is en op compleet eigen manier haar omgeving waarneemt. Ze kan heel goed inschatten hoe de buitenwereld naar haar kijkt en is zich ervan bewust dat ze voor de meeste mensen in haar omgeving eigenlijk helemaal niet bestaat. Ze lijkt non-existent, iemand die geen zinvolle opinies kan hebben voor de buitenwereld, terwijl ze voor de lezer juist heel belangrijk is en het hele verhaal presenteert. Zonder haar was het er trouwens niet geweest. Een heel spannend verhaal, want er zijn moorden gepleegd in het Poolse bergdorpje waar de hoofdpersoon woont. Het boek onderzoekt of het wellicht de dieren zijn die zich wreken op de jagers uit de omgeving, of dit het moment is waarop de natuur zich tegen de mens keert. Tokarczuk verwoordt dat op wonderbaarlijke wijze.’ 

#3 Dorothea Tanning

Alyce Mahon

‘Ik heb een grote verzameling kunstboeken. Een van mijn favorieten is dit werk over Dorothea Tanning. Ze maakt prachtige, verhalende schilderijen die nauw aansluiten op de thema’s die ik al eerder noemde. Ze verbeelden een soort vanzelfsprekend aanwezig geweld dat zich aan het oog van de wereld onttrekt en zich binnenshuis afspeelt. In literatuur was er altijd een heel duidelijk onderscheid tussen het huis en de buitenwereld. In de buitenwereld gebeurde alles: personages trokken de wijde wereld in, maakten dingen mee en reflecteerden daar vervolgens op. De binnenwereld, het huis, zou daarentegen een veilige plek zijn; het vertrekpunt om een wereld in te gaan. Wat ik interessant vind, is welke rol het huis voor vrouwelijke protagonisten speelt. Als je op zoek gaat naar plekken waar de meeste vervelende gebeurtenissen plaatsvinden, is dat voor vrouwen vaak juist binnenshuis. Voor hen is het vaak helemaal niet die veilige plek van waaruit je kunt vertrekken. Sterker nog: je wordt als vrouw vaak geacht om die veilige plek zelf te creëren en te bieden aan anderen. Daar is lang heel weinig zicht op geweest, waardoor alle huiselijke gebeurtenissen makkelijker weggezet werden als wissewasjes, klein bier. Tannings surrealistische schilderijen beelden vaak duistere, maar huiselijke taferelen af. Op een bekend schilderij van haar zien we bijvoorbeeld een keurig meisje met een jurk, maillot en witte schoentjes. Ze staat in een gang en haar haren reizen haar letterlijk te berge; voor haar ligt een enorme geknakte zonnebloem. Dat is zó’n waanzinnig knap, mooi en griezelig schilderij waarmee ze laat zien: kijk, hier gebeurt óók wat. Achter gesloten deuren vindt alles plaats, alles dat je kunt bedenken.’