Deze week in de nieuwsbrief: kunnen we genieten van een lekkerbekje en van een gezonde, biodiverse Noordzee? Plus: een nieuw artikel van Tegenlicht-maker Roland Duong over 'de laatste mens'.

Het gaat slecht met de paling in de Europese wateren. Dermate slecht dat de International Council for the Exploration of the Seas, kortweg ICES, de Europese Commissie adviseert om te stoppen met de gehele palingvangst. Lange tijd is geprobeerd om de palingstand te herstellen met het uitzetten van jonge palingen, de zogenoemde glasaal, maar die pogingen blijken weinig vruchten af te werpen, schreef Trouw vorige week. Het aantal palingen neemt eerder af dan toe en dus ligt er nu dit ingrijpende advies voor de vissers op tafel.

Het gaat sowieso niet goed met het Europese visbestand. Er is naar schatting nog maar tien procent over van wat we honderd jaar geleden 'hadden'. De paling is dus een zorgenkindje, maar wetenschappers maken zich ook zorgen over de kabeljauw en de tong, twee van de Noordzeevissen die we het liefst eten. Ook de haai en de rog houden amper nog het hoofd boven water. Als één van de oorzaken wijzen onderzoekers naar de commerciële visserij. Maar door de Brexit-beperkingen, het verbod op pulsvissen en de kosten voor verduurzaming, is een toekomst als beroepsvisser ook steeds moeilijker voor te stellen. 

Is er een toekomst mogelijk waarin iedereen tevreden is: dat we kunnen genieten van een lekkerbekje en van een gezonde, biodiverse Noordzee? Daarover gaat het in deze brief. Plus: een nieuw artikel van Tegenlicht-maker Roland Duong over 'de laatste mens'.

Hoe zorgt de visser voor zijn en onze toekomst?

Hoe je het wendt of keert, de visserij moet anders, met het oog op verduurzaming en de wegkwijnende diversiteit in de zee. Een van de vissers die inziet dat het anders moet, is Louwe Post, van Urk. Met data wil hij de visserij radicaal veranderen. Smart fishing noemt hij het: hij hing zijn visserskotter vol met sensoren en koppelt data over temperatuur, windrichting en de maanstanden aan bijvoorbeeld toerisme en vakantiedagen. Daardoor weet hij precies wat de vis én wat de markt doet. Zo kan hij niet alleen energiezuinig vissen, maar ook alleen de vis uit de zee halen waar echt vraag naar is.

Maar zullen de innovaties er niet voor zorgen dat vissers uiteindelijk efficiënter de zee kunnen leegvissen? Welke toekomst ziet Eurocommissaris voor Milieu en Oceanen Virginijus Sinkevičius? Er geldt één ultiem criterium voor een gezonde Noordzee: pas als de vleet, een soort rog, terug is zitten we op het goede spoor, volgens marine-ecoloog Suzanne Poiesz. Of de vleet het gaat redden, hoe vissers daaraan kunnen bijdragen én daarvan kunnen profiteren, bespreekt Tegenlicht met de voorhoede van de visserij. Zondag te zien op NPO2, 22.05uur, en nu al online.

Misschien dat ook windmolens de zee redden...

Het komt door ons, mensen, dat de Noordzee er zo slecht voorstaat dat we allerlei innovaties nodig hebben om überhaupt nog te kunnen vissen. Zodat vissers straks nog brood op de plank hebben. We hebben grote delen van het ecosysteem onder water verwoest. Hoewel het dankzij de innovaties in de visserij en strengere wetgeving rond natuurgebieden op sommige plekken alweer wat beter gaat met de dieren, zijn we nog niet terug op het oude niveau. 

Maar er is een oplossing, en die komt uit onverwachte hoek: de energietransitie. Er zijn inmiddels aanwijzingen dat de nieuwe infrastructuren op zee die goed zijn voor mensen ook goed kunnen zijn voor dieren. Wie op een heldere dag het strand bij Egmond aan Zee op gaat, ziet ze misschien in de verte draaien: offshore windmolens. Tien kilometer uit de kust staan ze, 36 windmolens, onder de naam NoordZeeWind: een samenwerking tussen Shell en Nuon die 100.000 huishoudens van stroom ging voorzien. En laat de fundering van die enorme windturbines nou de ecosystemen in zee helpen. Hoe dat zit, lees je in het artikel van redacteur Lotte Schuengel…

De samenhang tussen boeren, burgers en beren

Laten we nog eens inzoomen op de biodiversiteit en ecosystemen, omdat die zo belangrijk zijn, ook voor onze toekomst. Als we immers lezen over het verlies aan biodiversiteit, zinkt de moed ons vaak in de schoenen. Maar de natuur blijkt veerkrachtig en herstelt wonderbaarlijk als de juiste condities worden gecreëerd.

Tegenlicht presenteerde eerder een voorhoede van krachtige natuurherstellers. We lieten ons in deze aflevering verrassen door de natuur en spraken met boeren, ecologen en ondernemers in natuurherstel. Wat zijn hun dromen voor de natuur? En hoe ziet onze omgang met de andere diersoorten er dan uit? Van vlechtheggen tot 'convivial conservation', van ecotoerisme tot biologisch boeren.  Wat moet er gebeuren om de natuur nog generaties lang door te kunnen geven?

Iets anders: heisa rond de Week van het Leven

De pro life-organisatie De Week van het Leven voerde deze week volop campagne tegen abortus met de slogan: ‘Baas in eigen buik. Bekijk het eens van de andere kant’. De spotjes die op radio en tv te horen en te zien zijn, zorgen voor flinke heisa. Zo kreeg de Reclame Code Commissie al honderden klachten binnen. Het debat over abortus is met de commercials weer helemaal terug van weggeweest.

VPRO Tegenlicht sprak eerder met Ineke van der Vlugt, programmamanager anticonceptie en abortus bij Rutgers, het kenniscentrum voor seksualiteit, en met Eva de Goeij van de feministische actiegroep De Bovengrondse over hoe zij kijken naar het hernieuwde debat. Hoe sterk is de anti-abortuslobby? Staat het recht op abortus opnieuw op het spel?  We stuitten op desinformatie. 'Dat er psychische problemen zouden optreden na abortus is een hardnekkige fabel.’

Is de digi-mens straks de laatste mens?

Hoe hebben we ons laten inpalmen door de hysterische claims van Silicon Valley dat technische vooruitgang ons zal verlossen van al onze problemen? Hoe hebben wij ons kunnen laten overrompelen door een digitale charlatan als Zuckerberg? In zijn nieuwe boek ‘Wij Nihilisten’ gaat filosoof Hans Schnitzler op zoek naar antwoorden op die vragen. Schnitzler, die ons een spiegel voorhoudt, komt met remedies tegen onze techverslaving.

Volgens Schnitzler heeft de alomtegenwoordige digitale wereld ons cynisch en lethargisch gemaakt. Onze wereld is een frictieloze geworden. Hoe voorkomen we dat we straks ‘de laatste mens’ zullen zijn en hoe vinden we onze levenslust terug? Tegenlicht-maker Roland Duong las het boek en schreef er een artikel over voor 'zijn' Slag om het Internet. Schnitzlers boek is een onmisbaar vervolg in de strijd hoe wij de gevaarlijke macht van Big Tech aan banden moeten leggen, vindt Roland.