In 2030 moeten er één miljoen woningen zijn gebouwd om de woningnood op te lossen. Nieuwbouwprojecten liggen momenteel stil door de stikstofregeling, dezelfde regeling die Nederlandse boeren dwarszit. De uitweg: hennep.

Het is groen, kan snel worden verbouwd, is goed voor de grond en enorm flexibel in te zetten: hennep zou zo maar hét revolutionaire product kunnen zijn dat Nederlandse boeren en bouwers kan voorzien van een duurzame toekomst.

Het probleem? Decennialang bouwden we met cement, beton en staal, maar die methodes veroorzaken teveel vervuiling, terwijl de vraag naar nieuwe woningen blijft stijgen. Tegelijkertijd stuiten boeren op internationale afspraken over CO2-reductie en stikstof: hun bedrijfsmodel zal hoe dan ook op de schop moeten.

Tijd dus om over te stappen naar de teelt van, en bouw met materialen die niet vervuilen maar juist verschonen, zoals hennep, hout, vlas en stro. Het lijkt win-win: zo kunnen bouwers door blijven bouwen en bijvoorbeeld de 40.000 Nederlandse daklozen voorzien van een huis, en boeren hebben een alternatief voor het land dat ze nu bijvoorbeeld nog gebruiken voor de veeteelt.

hennep steelt de show

Eerder al onderzochten we in de Tegenlicht-aflevering Houtbouwers de mogelijkheden van ‘kruislaaghout’. Bijnaam: ‘het nieuwe beton’. De mogelijkheden met hout zijn al vergevorderd, toch er is nog een sneller alternatief: hennep.

Met anderhalf voetbalveld aan hennep kun je na drie maanden (de oogsttijd) één huis bouwen. Op drie procent van het huidige grasland kunnen elk jaar zo'n 40.000 woningen worden gebouwd.

Hennep is bovendien multi-inzetbaar: met de sterke hennepvezels uit de houtachtige stam kan het karakter van hout, beton, plastic, steen, isolatie en zelfs paneelwerk worden geïmiteerd. Bijna elk onderdeel van een huis kan ervan worden gemaakt, evenals  textiel en verf.

Maar van alle vormen uit de grote hennepshow is kalkhennep de grootste ster: een betonrecept van 90% hennep en 10% kalk, waarmee monolithische wanden, vloeren en daken kunnen worden gebouwd. Het ademt, en heeft daarom een sterk vochtregulerende werking. Met de uitharding van kalkhennep wordt CO2 opgenomen, en zo worden de componenten over tijd alleen maar sterker.

'Begin nu met hennep verbouwen en loop op de troepen vooruit'

waar wachten we nog op?

Kortom: de voordelen zijn eindeloos. Toch wordt er nog maar weinig mee gebouwd. Waar wachten we dan nog op?

‘Hennep wordt nog op een te kleine schaal verbouwd om de grondstof aantrekkelijk te maken voor de bouw,' zegt Chantal van Schaik. Samen met Sandra Nap zette zij Holland Houtland op: een initiatief dat boeren en bouwers met elkaar wil verbinden. Begin mei wonnen ze de wedstrijd Kraak de Crisis, een nationale crowdsourcing-wedstrijd voor groene initiatieven.

En omdat er weinig vraag is vanuit de bouw, zegt Van Schaik, zien boeren weer niet genoeg redenen om te starten met het telen van hennep. Zie daar de patstelling. Hoe die te doorbreken?

iedereen aan de ronde henneptafel

Holland Houtland probeert alle partijen, van telers en verwerkers van hennep, architecten en ontwikkelaars, tot woningcorporaties en bouwbedrijven, aan een enorme ronde (hennep)tafel krijgen om biobased bouwen op grote schaal te kunnen realiseren. En de inzet is hoog: in 2030 moeten er een half miljoen huizen van biocomposiet staan.

In eerste instantie bestaat dat proces uit heel veel praten, praten en nog eens praten, zegt Van Schaik. Boeren moeten bijvoorbeeld overtuigd worden dat als ze nu hennep gaan verbouwen, ze straks op de troepen vooruit lopen en werk zat hebben.

'We laten boeren zien dat er al hennepverwerkers zijn die het gehele proces van zaai tot oogst op zich nemen. Zij draaien op voor de bijkomende risico's. De boeren worden per hectare betaald, en hebben zo financiële zekerheid.

Wat zijn de extra arbeidsjaren van timmerlieden en bouwvakkers eigenlijk waard?

reken met de échte prijs

Daarnaast proberen Van Schaik en Nap om overheden en bouwpartijen ervan te overtuigen dat de echte kosten van een ouderwets huis, en de echte opbrengsten van een biobased huis, worden meegenomen in de kostenplaatjes.

Voorbeeld. De werkomstandigheden van timmerlieden en bouwvakkers worden met biobased bouwen aanzienlijk verbeterd. Mensen in de reguliere bouw ervaren al snel fysieke klachten, waardoor het moeilijk is om tot je 65e door te werken. Biobased bouwonderdelen daarentegen, kunnen gemakkelijk in elkaar gezet worden in een fabriek. Zo’n prefab fabriek is een veiligere, stillere, schonere omgeving. Wat zijn deze extra arbeidsjaren van timmerlieden en bouwvakkers eigenlijk waard?

'Dat soort maatschappelijke opbrengsten moeten worden meegenomen in het kostenplaatje van een biobased huis,' zegt Van Schaik. 'Biobased huizen nemen bovendien CO2 op, en hebben weinig energie nodig, maar zelfs die baten worden nog niet meegerekend.'

stimuleer het gebruik

Met overheden praten Van Schaik overigens ook om subsidiestromen beter in te richten. Zo zijn er bijvoorbeeld subsidies voor mensen die zonnepanelen op hun stenen huizen leggen, maar voor (de bouw van) huizen van biocomposiet bestaan dat soort stimuleringen nog niet. Terwijl het zo 'voor alle partijen natuurlijk een aantrekkelijker verhaal wordt,' zegt Van Schaik.

‘We gaan nu niet meer zitten trutten’

geen getrut meer

Naast de rol van de overheid om het gebruik te stimuleren, moeten er concrete voorbeelden komen. ‘Die voorbeelden zijn heel belangrijk. Bedrijven die hennep willen gaan verwerken moeten weten hoé, architecten moeten het spul in handen krijgen en de bouwsector moet voorbeelden van constructieplannen hebben.’ Onbekend is onbemind, maar daar kan dus wel verandering in komen. Gelukkig zijn de voorbeelden er wel.

Zoals HempFlax, een teler en verwerker van hennep gevestigd in het Groningse Oude Pekela, net als Dun Argo. Dat bedrijf heeft inmiddels opdracht gegeven tot de teelt van duizenden hectares hennep. In al die jaren hebben zowel HempFlax als Dunargo geavanceerde oogstmachines ontwikkeld, die de verschillende bruikbare onderdelen van hennep van elkaar scheiden. 

Ook architecten zijn in de weer met biobased, zoals Platform M3 Architecten en Orga Architecten. Een biobased basisschool en een biobased wildopvang (die midden in een Natura2000-gebied wordt gebouwd) staan al in de steigers.

Op grotere schaal zijn Van Schaik en Nap erg blij met de woningbouwprojecten van Bouwgroep Dijkstra Draisma. Zij zijn volgens Holland Houtland een voorbeeld van een bouwgroep die het heeft begrepen. Bouwgroep Dijkstra Draisma bouwt circulaire hoogbouw, maar ook volledig circulaire woonwijken.

Als het aan Holland Houtland ligt, bestaat de toekomst uit deze nieuwe circulaire manier van bouwen. ‘We zullen wel moeten, en we weten dat het kan. We gaan nu niet meer zitten trutten.’