Door de coronacrisis voelen we ons eenzaam en snakken we naar verbinding. We hebben huidhonger. Zwaaien naar elkaar via Zoom is leuk, maar hoe krijgen we écht persoonlijke contact, ook al moet dat via schermen, data en algoritmes?

Ruim veertig procent van de volwassen Nederlanders voelt zich eenzaam. De coronamaatschappij maakt van ons individuen en geeft ons meer persoonlijke ‘vrijheid’ dan we eigenlijk wensen: al een jaar lang binden we ons niet aan onze naasten, en hoe het er nu naar uitziet, blijft dat nog wel even zo. Gelukkig leven we in een wereld waarin we intimiteit - ook vriendschappelijk - op verschillende manieren kunnen opzoeken.

VPRO Tegenlicht zocht in deze eenzame tijd naar mensen die technologie inzetten voor écht menselijk contact. Hoe kunnen we nog dicht bij elkaar komen? We ontvingen ruim veertig aanmeldingen en lieten de beste vier hun idee pitchen voor een vakjury in Pakhuis de Zwijger. Het muziekcollectief 'Sounding bodies' won met de app ‘BEP’ de pioniersverkiezing van 2020, maar er waren meer interessante initiatieven die de aandacht verdienden.

We zetten ze voor je op een rijtje.

Een virtuele sterrenhemel

Echte intimiteit in een normaal videogesprek is lastig. ‘Het is beter dan een brief sturen, maar het is niet hetzelfde als écht contact’, zegt Jesse Lohman. Hij kwam daarom op het idee, samen met zijn medestudenten van de Universiteit Twente, om een virtuele sterrenhemel te maken. ‘Sterrenkijken heeft op zichzelf al iets intiems én persoonlijks.’

Door een combinatie van virtual reality en 3D-geluid lijkt het net alsof je onder dezelfde sterrenhemel ligt, terwijl je daadwerkelijk duizenden kilometers van elkaar verwijderd kan zijn. Het enige wat je nodig hebt, is een app en een kartonnen bril om je telefoon in te schuiven. 

‘Technologie domineert steeds meer ons leven, maar het blijft vaak gelimiteerd en koud’, zegt Lohman. ‘We moeten techniek socialer maken. Dan wordt het makkelijker om het toe te laten in ons eigen leven.’

'We moeten techniek socialer maken. Dan wordt het makkelijker om het toe te laten in ons eigen leven'

Distance disco

Een groot gemis voor velen in de pandemie is het uitgaan. De hele avond dansen, nieuwe mensen ontmoeten en compleet losgaan. Designers Klasien van de Zandschulp, Mark Meeuwenoord en Arjan Scherpenisse bedachten een virtueel alternatief: een online discoclub. Een virtuele dansvloer waarin je op zoek gaat naar je nieuwe geliefde. Terwijl je danst in je eigen huiskamer, tuur je het beeldscherm af op zoek naar een persoon die op hetzelfde liedje danst. Als je elkaar hebt gevonden, scoor je punten en kan je elkaar via de privechat  beter leren kennen. 

Distance disco combineert de kenmerken van uitgaan samen met online media. ‘Het algoritme kiest je danspartner’, zegt van de Zandschulp. ‘Er ontstaan vooral vriendschappen, maar mensen zien het ook als een intieme ervaring.’ Het initiatief startte tijdens de lockdown en wordt al gebruikt door negenduizend mensen.

De betekenis van je hartslag

In de VPRO Tegenlicht-aflevering 'Alleen verbonden' spreekt hoogleraar psychiatrie Damiaan Denys over de toenemende drang van een eigen identiteit. Individualiteit lijkt de laatste jaren belangrijker te worden dan de gemeenschap zelf. Ontwerper Nino Gontcharova wil ons juist laten ervaren hoe het is om één te zijn.  

Haar kunstinstallatie maakt gebruik van hartsynchronisatie. Ze vraagt mensen om (online) in paren tegenover elkaar te gaan zitten en in elkaars ogen te kijken. De hartslag van de deelnemers wordt gemeten en als mensen zich voor elkaar openstellen, kan hun hartslag gelijk gaan lopen. Gontcharova ziet dat het mensen ontroert en dichter bij elkaar brengt. ‘Ik wil graag technologie gebruiken om onze menselijkheid te versterken.’

De installatie stond voorheen op allerlei tentoonstellingen, maar Gontcharova sluit een virtuele variant niet uit. Het creëren van een gezamenlijke hartslag heeft impact, ook achter een scherm in je eigen woonkamer.

Individualiteit lijkt de laatste jaren belangrijker te worden dan de gemeenschap zelf

Online strelen

Het is lastig om huidhonger digitaal op te lossen, maar niet onmogelijk. Met behulp van gezichtsherkenningtechnologie en hersensignalen onderzocht kunstduo Lancel/Maat de streel-activiteit van mensen. ‘Touch My Touch’ is een online interface, waarbij deelnemers samen online elkaars gezicht kunnen aanraken. 

Het project staat nog in de kinderschoenen, maar de eerste resultaten zijn positief. Door elkaar via de computer te strelen, ontstaat er een ‘portret’ van data-sporen. Deze tekening brengt herinneringen op van het ‘samen zijn’ en zorgt voor intimiteit. Het kunstduo hoopt hiermee aanraak-souvenirs te maken. 

Het project wordt dit voorjaar gelanceerd. Het duo heeft al ervaring met gezichtsherkenning: in 2015 lanceerden ze ‘Saving Face’ in Beijing. Deze installatie scant je eigen gezicht door het aan te raken, maar mengt die vervolgens met alle andere mensen die je voorgingen. Nu gaan ze een stapje verder, door de techniek te gebruiken voor een ‘echte’ aanraking.

Technologie wordt steeds vaker gebruikt om ons sociale contact te versterken. Zo doet TNO onderzoek naar ‘extended reality’; zelf noemen ze het Social XR. Dit is een techniek die de fysieke en virtuele wereld in elkaar laat overlopen, waardoor we nog intiemer met elkaar in contact komen. Denk aan een virtueel doktersbezoek of een zoom-gesprek met de 3D-avatar van je collega. 

Klik hier voor nog meer ideeën over intimiteit in tijden van tech.