Hoe worden de protesten in Hongkong ervaren door Nederlandse jongeren die een persoonlijke connectie met Hongkong hebben? Deze Hongkongse en Chinese Nederlanders beleefden de protesten van dichtbij.

In de aflevering ‘Hongkongs nieuwe helden’ vertellen jonge actievoerders waar de protesten volgens hen om draaien. Zelf ben ik een Chinese Nederlander: ik ben opgegroeid in Nederland met Chinese ouders. 

Er is genoeg over de protesten geschreven, maar ik miste het gesprek tussen de Chinezen en Hongkongers zelf: het debat leek mij zo zwart-wit, voor of tegen, en totaal niet persoonlijk. Ik ging op zoek naar Hongkongse jongeren in Nederland (want eigenlijk kende ik persoonlijk nog niemand van Hongkongs-Nederlandse afkomst) die openstonden voor een interview met mij.

Twee van de drie geïnterviewde jongeren hebben aangegeven ter bescherming niet met hun volledige naam in het artikel te willen staan.

meer over de protesten in Hongkong ↓

dit zijn de jongeren die ik sprak

© Xiangxia van den Ham / VPRO

Xiangxia van den Ham (22) was in Hongkong van 29 januari tot 11 juli voor haar persoonlijke documentaire ‘Facing the Afterglow’ over adoptiejongeren in Nederland. Zelf is Xiangxia ook geadopteerd: als baby werd ze in China te vondeling gelegd. De filmmaker is dus eigenlijk van Chinese afkomst. Tijdens de opnames volgde Xiangxia de toen nog vredige protesten van dichtbij.

Joyce (17) gaat bijna jaarlijks naar Hongkong met haar familie. Haar moeder komt uit Guangzhou, een stad die naast Hongkong ligt, en haar vader komt uit Hongkong. Zij ziet Hongkong als haar tweede thuis. Op social media heeft ze de Hongkongse vlag in het zwart gepost om te laten zien dat ze de demonstranten in Hongkong steunt.

Kin Ho (20) liep dit jaar vanaf februari tot augustus een stage in het vasteland van China, Guangzhou. Ook hij ziet Hongkong als zijn tweede thuis. Met eigen ogen zag hij hoe de protesten er aan toe gingen, waarvan één op 16 juni, toen de protesten een toenmalig record van 2 miljoen demonstranten trok. Ook was hij aanwezig op het moment dat de activist Joshua Wong, een van de symbolische leiders van het protest, werd vrijgelaten. 

van vreedzaam naar iets groters

De protesten zijn inmiddels zes maanden onderweg. Alle jongeren zagen de aanvankelijk vreedzame protesten veranderen in iets groters. Stagiair Kin Ho voelde zich in het begin nooit onveilig. Maar dan komt er een omkeerpunt: het gewelddadige incident in het metrostation in Yuen Long op 21 en 22 juli, waar een groep van honderd man in witte t-shirts passagiers, reizigers en demonstranten neerslaan met wapenstokken.

‘Normaliter ging ik altijd rond dat tijdstip in de avond met de metro terug naar mijn familie in Yuen Long’, vertelt Kin Ho. ‘Maar mijn tante had mij in de ochtend verteld dat er mensen in de avond geslagen zouden worden. Ik ben toen in een hotel blijven overnachten voor mijn eigen veiligheid. Wat ik vanuit mijn directe omgeving te horen kreeg is dat de politie expres te laat kwam opdagen.

'Na dit incident veranderde mijn veiligheidsgevoel. Ik zou ook niet zo snel meer meelopen. De Hongkong politie pakt nu mensen onterecht op.’

'mijn tante had mij in de ochtend verteld dat er mensen in de avond geslagen zouden worden'

De onrust was echter vóór het Yuen Long-incident al duidelijk merkbaar, volgens Xiangxia van den Ham. Toen zij terugkwam op 12 juni van een uitje buiten de stad, waren de vredige protesten ineens geëscaleerd: ‘Op het station was het chaos: je zag er mensen huilen, gillen, schreeuwen...en we verstonden er niks van’, blikt Xiangxia terug. ‘Je wilt dan meteen een veilige plek opzoeken, maar je kwam bijna nergens doorheen.'

Joyce merkte de chaos ook op in het dagelijkse leven: ‘Er hingen overal anti-regerings-posters, de muren waren bespoten met graffiti, en er stonden teksten op zoals ‘Free Hongkong’ en ‘Add Oil!’ (doe je best!). Ik ben in de zomer wel eens toevallig in zwarte kleding naar buiten gegaan: de kleur van de demonstranten. Toen ik in de avond naar huis ging had ik het gevoel dat ik de hele tijd achterdochtig werd aangekeken. Toen heb ik maar voor mijn eigen veiligheid een oranje shirt aangedaan.

‘Ik steun de protesten en ik snap dat alleen vreedzaam protesteren niet meer helpt,' zegt de 17-jarige. Maar het lijkt nu alsof Hong Kong tegen Hong Kong aan het strijden is. Er moesten allemaal winkels sluiten, en je kan soms niet meer normaal je dagelijkse leven leiden’.

Kin Ho vindt de escalatie een noodzakelijke ontwikkeling: ‘Ik ben het niet volledig eens met de gewelddadige activiteiten die hebben plaatsgevonden, maar ik steun de protesten wel. In combinatie met de extradition bill, het gewelddadige politieoptreden en de angst voor de groeiende invloed van de Chinese regering, was het wel nodig om aandacht te creëren voor het lokale en internationale publiek.’

Een Yuen Long Lennon wall. Over heel de stad zijn er soortgelijke Lennon wall's te vinden.

'mensen helpen elkaar onderling, en zijn met elkaar bezig'

meer dan jongeren

Wel waarschuwt Joyce voor het stoppen in hokjes van de demonstranten. De protesten bestaan natuurlijk niet alleen uit jongeren, en ze zijn lang niet altijd gewelddadig: ‘De media hebben het vaak over de Hongkongse studenten die protesteren, maar ook ouderen en internationalen liepen mee. Het mooie is juist dat mensen elkaar onderling helpen, en met elkaar bezig zijn.’

Ook Xiangxia zag de vredige kant van de protesten: ‘dat was heel mooi en ontroerend om te zien: mensen verzamelden zich en gingen in het openbaar zingen, ze gaven 'free hugs', deelden water en mondkapjes uit, uitten zich op kunstzinnige manieren, zoals een muur vol met post-its, posters, noem maar op. Daar zit wel een scherpe achterliggende boodschap in.'

© Xiangxia van den Ham / VPRO

tekst loopt door onder de afbeelding

© Xiangxia van den Ham / VPRO

de cultuurkloof: het Chinese vasteland vs. Hongkong

In de aflevering wordt ook gesproken over een cultuurkloof. De jongeren proberen in discussie te gaan met hun vrienden en familie van het Chinese vasteland, maar komen vooral onbegrip tegen.

Volgens Xiangxia komt dat door het enorme verschil in de manier waarop de twee samenlevingen functioneren: ‘ik merk dat de Chinese vastelanders zich goed kunnen vinden in de regels van China.

'De economische groei heeft ervoor gezorgd dat ze betere woningen hebben gekregen en zich veilig voelen. Daarom accepteren ze de communistische regering.

'Dus het is mij onduidelijk of Chinezen de kerngedachte van de protesten in Hong Kong begrijpen. Die draait om democratie.

'Chinezen denken juist aan het andere uitsterste: een harmonieuze gemeenschap, ook al wordt dat bereikt met minder harmonieuze methodes. Alles voor het grotere doel. Het zou kunnen dat men in China het daarom niet eens is met de gewelddadige protesten in Hongkong.'

Ook Joyce ziet een groot verschil: ‘in Nederland zijn wij voor gelijke rechten, en in Hongkong is dat ook zo. In China hebben ze andere normen en waarden.

'Ik denk dat het misgaat in de communicatie. Wij hebben een eigen cultuur, een eigen dialect, eigen overheid en politie. En een ander perspectief op de wereld dan China. Dan kunnen dezelfde regels toch niet gelden? Dat is wel wat er dreigt te gebeuren.’

'het is een informatieprobleem'

Valt die kloof ooit nog te dichten? Kin Ho probeert open gesprekken te voeren met bijvoorbeeld uitwisselingsstudenten uit het vasteland van China. Dat helpt: ‘het is een informatieprobleem. Chinezen uit het vasteland krijgen via de Chinese media andere informatie voorgeschoteld over de protesten door de censuur in China: ze krijgen alleen maar het pro-China perspectief te zien, omdat er geen kritiek geleverd mag worden op de Chinese regering.'

‘Ik had gepland om volgend jaar een uitwisseling in China te doen, maar gezien mijn Hongkongse achtergrond leek het me toch niet verstandig. De controle op Hongkongers is sterk langs de grens, en ik zou tijdens mijn uitwisselingsperiode mijn mening voor me moeten houden. Ik zou opgepakt kunnen worden. Dat zie ik niet echt zitten’.

tekst loopt hieronder door

bekijk ook deze afleveringen

© Xiangxia van den Ham / VPRO

de generatiekloof: economische welvaart vs. vrijheid en mensenrechten

Ook in Hongkong zelf is er een tweedeling te merken. Die tweedeling is te zien in de aflevering: er zijn Hongkongers van de oudere generatie die tegen de onrust zijn. Zij hebben tijdens hun jonge jaren Hongkong tot een welvarend land zien ontwikkelen. Maar de jongeren van nu kijken verder dan die economische welvaart: zij willen mensenrechten en democratie.

Kin Ho: ‘Mijn familieleden in Hongkong werken en hebben kinderen, en voor hen maken de protesten het dagelijks leven momenteel wel ingewikkeld als zij ergens naartoe moeten gaan. Zij hopen dat de Hongkongse regering de demonstranten op sommige vlakken tegemoetkomt zodat er geen onrust meer heerst’.

‘De kloof heeft veel invloed gehad op de band in onze familie, want er ontstonden heftige discussies waar niet twee duidelijke kanten in te vinden zijn’, zegt Joyce.

‘Veel van de ouderen in Hong Kong geven de schuld aan de jongeren. Die vinden dat het moet stoppen. Maar mijn nicht wil juist dat Hong Kong vrij is, en dat er echt dingen gaan veranderen. Wij praten er thuis inmiddels niet meer over om ruzie te voorkomen.'