Michelle van Dijk

'Als mensen mij vroegen of de gevolgen van klimaatverandering te zien zijn aan de gletsjers, heb ik jarenlang gezegd dat ik dat niet kan zien... Maar als je naar het grote geheel kijkt en je je afvraagt hoe die gletsjer er tien jaar geleden uitzag, en hoe hij er nu uit ziet, dan zie je wel degelijk een verschil.' Michelle van Dijk komt al sinds 2001 op Spitsbergen, een eilandengroep in de Noordelijke IJszee, zo'n 565 kilometer ten noorden van Noorwegen. Enkele jaren later ging ze daar als gids aan het werk, met Longyearbyen Camping als thuisbasis. Toen de camping te koop werd gezet, besloot ze in 2007 haar 'thuis' te kopen. In de zomermaanden is ze daarom altijd in Spitsbergen te vinden. De rest van het jaar woont Michelle in Nederland. 

Het afbreken van gletsjers is in de media misschien wel het meest illustratieve beeld van klimaatverandering. Maar bewijs voor een opwarmende aarde is het niet, volgens Van Dijk. Op Spitsbergen zijn er voornamelijk surge-gletsjers, die een terugtrek- en vooruitstootcyclus van vijftig tot honderdvijftig jaar hebben. Berggletsjers, daarentegen, hebben niet zo'n cyclus: een terugtrekkende berggletsjer wordt dan ook als een direct bewijs van opwarming gezien.

De Nederlandse heeft in haar tien jaar op Spitsbergen veel gletsjers zien terugtrekken. De gletsjer Brepollen in de fjord Hornsund, wat vroeger een van de grootste gletsjers was, is nu in zeven kleinere gletsjers opgedeeld. 'Maar het kan dus mogelijk zijn dat dat driehonderd jaar geleden ook is gebeurd', voegt ze toe, 'daar zijn geen metingen van. De naam Hornsund (in het oud-Engels Horn sound) impliceert immers dat de fjord in het jaar 1610, toen hij gevonden en in kaart is gebracht, een sound was: een ijsvrije doorvaart.' Zonder de relevante data is het dus niet te bepalen of het afbrokkelen en terugtrekken van gletsjers een gevolg is van klimaatverandering, of dat het onderdeel uitmaakt van de normale cyclus van een gletsjer.
 

Van Dijk heeft wel gevolgen van klimaatverandering ervaren op Spitsbergen, die voornamelijk zichtbaar worden door de wisselvalligheid van het weer. Zo zijn de winters niet altijd meer koud, waardoor de fjorden niet meer (volledig) dichtvriezen. Door deze wisselvalligheid verandert het traditionele pak sneeuw in een soort 'lasagne van ijs- en sneeuwlagen'. Dat is met name problematisch voor de rendieren die op Spitsbergen leven, vertelt Michelle. 'De rendieren kunnen niet door deze ijslagen heen bij hun voedsel komen, met als gevolg dat ze verhongeren en sterven'.

Een ander voorbeeld van klimaatverandering ziet Michelle in de opwarming van de golfstroom die langs Spitsbergen loopt (ook al is het de vraag of de golfstroom zelf opwarmt, of dat de warmere Atlantische Golfstroom voor de opwarming zorgt). Door het warmere zeeklimaat komen er nu meer vissoorten in de regio voor. Een van de vaste bewoners op Spitsbergen organiseert daarom nu vistochten met zijn boot.

Omdat een groot gedeelte van het zee-ijs rond Spitsbergen in de afgelopen vijftien jaar is gesmolten, is het bovendien mogelijk geworden om zonder ijsversterkte boot naar het noorden van Spitsbergen te varen. Solo-zeilers blijken graag gebruik van deze nieuwe vaarroutes te maken, maar vaak weten ze niet waar ze aan beginnen. 'Mensen doen het omdat het kan, niet omdat ze Spitsbergen willen zien of begrijpen waar ze heen gaan', vertelt de Nederlandse geïrriteerd.

Dat steeds meer zeilers zulke gevaarlijke tochten aangaan, zonder de omgeving of de wetten van het land te kennen, vindt de Nederlandse dan ook een verontrustende ontwikkeling. Het zorgt niet alleen voor gevaarlijke situaties, volgens Van Dijk, maar het zorgt er ook voor dat de overheid een beetje doorslaat in haar wetgeving: 'Als een toerist stickers en vlaggetjes gaat ophangen in een oude pelsjagershut uit 1920, moet je niet meteen iedereen verbieden pelsjagershutten te bezoeken. Dan lijden de goeie onder de kwaaie'. Volgens Michelle is de aloude opvatting ‘take nothing but pictures, leave nothing but footprints’ al duidelijk genoeg.
 

Hoewel de camping normaliter alleen in de lichte zomermaanden open is, gaat de camping komend jaar bij hoge uitzondering al in maart open: er is dan een complete zonsverduistering te zien. 'Alle hotels zijn al ruim twee jaar volgeboekt', vertelt Michelle, 'zelfs de hotels die nog gebouwd moeten worden. Dus ja, ik voelde me genoodzaakt om de camping eerder voor bezoekers te openen.' Van Dijk zorgt in die periode wel voor extra maatregelingen: een team van wachtlopers, bestaande uit medewerkers én gasten, zal in de donkere maanden de camping bewaken. Spitsbergen is namelijk ook het thuis van de ijsbeer, en 'die doet alles op zijn neus'. In de totale duisternis van de Spitsbergse winter moet Van Dijk dan ook extra waakzaam zijn. 

- Alle foto's op deze pagina zijn gemaakt en/of aangeleverd door Michelle van Dijk -