In deze les leert de student over eeuwenoude en nieuwe alternatieve betaalsystemen. Er zijn andere manieren om over waarde te denken.
Door de economische crisis zijn veel mensen anders naar ons huidige geldsysteem gaan kijken. Wat betekent dat geld eigenlijk als het zo snel in waarde kan dalen? Zijn er alternatieven voor? We kijken in Indonesië waar een muntsysteem gebaseerd op Islamitische waarden bestaat, naast de roepia. En we luisteren naar Bernard Lietaer, Herman Wijffels en Ewald Engelen die spreken over een ecosysteem van lokale munten. De student leert dat er alternatieven zijn voor ons huidige betaalsysteem.
Fragmenten
1. Lietaer over economische ecosystemen
2. Lokale munt in Bristol
3. Papieren geld is bedrog
FRAGMENT 1: Lietaer over economische ecosystemen
Bernard Lietaer, econoom, vertelt over een economisch ecosysteem waarin verschillende munten een ander doel kunnen hebben. Van wereldmunt tot lokale munt. Hierdoor zou een bankencrisis minder effect hebben op onze reële economie. Als voorbeeld geeft hij het muntsysteem dat ze in Zwitserland gebruiken.
Ewald Engelen, financieel geograaf en docent aan de UvA, vertelt dat we kleinschaliger moeten handelen zodat we minder kwetsbaar zijn. Herman Wijffels, bankier, econoom en hoogleraar, pleit voor lokale economische ecosystemen, omdat deze stabieler zijn.
Dit fragment komt uit de aflevering De biecht van de bankier. In deze aflevering schetst een topbankier een beangstigend beeld van de megalomane macht van banken. Verschillende economen reflecteren op het huidige economische systeem en dragen oplossingen aan voor verbeteringen.
FRAGMENT 2: Lokale munt in Bristol
In transitiestad Bristol worden veel experimenten gedaan. Eén van die experimenten is de Bristol Pound, een lokale munt. Ciaran Mundy, directeur Bristol Pound, vertelt in dit fragment over het belang van een dergelijke munt en hoe dit kan helpen om veranderingen te realiseren. Een winkelier vertelt over het gemeenschappelijke gevoel waar de munt voor zorgt.
Dit fragment komt uit de aflevering Youtopia waarin Tegenlicht kijkt naar hoe een gemeenschap wordt georganiseerd als mensen opnieuw kunnen beginnen. Drie voorbeelden komen aan bod: het Spaanse Calafou, het Hongaarse ecodorp Galgahéviz en vrijdenkersstad Bristol.
FRAGMENT 3: Papieren geld is bedrog
Indonesiërs Sufyan Al Jawi en Zaim Saidi vinden papieren geld waardeloos. Ze pleiten voor een betalingssysteem gebaseerd op Islamitische waarden met een gouden dinar en een zilveren dirham. Al Jawi zegde een aantal jaar geleden zijn bankrekening op en zette het geld wat daar op stond om in dinars. Hierdoor heeft zijn vermogen niet geleden onder inflatie en is zijn koopkracht niet gedaald.
Zaim Saidi pleit voor het Islamitische betaalsysteem, omdat hij geen vertrouwen heeft in papieren geld. "Papieren geld verliest zijn waarde, maar goud niet. Een briefje kun je scheuren, dan is het niets meer waard en als je het weer aan elkaar plakt, heeft het zijn waarde weer terug." Volgens hem is het bankensysteem corrupt en is betalen met dinars en dirhams veel betrouwbaarder.
Dit fragment komt uit de aflevering Waar is de woede?. Deze aflevering gaat over hoe er gereageerd wordt op de crisis. Tegenlicht onderzoekt waarom er nog geen opstand is uitgebroken, hoe die er in deze tijd uit zou kunnen zien en welke alternatieven denkbaar zijn.
Opdrachten
De fragmenten kunnen in de klas behandeld worden met de volgende opdrachten.
Discussie
1. Geld heeft op zichzelf geen waarde. Zilver en goud wel.
2. Een geldsysteem gebaseerd op Islamtische waarden is beter dan een munt die alleen voor economische doeleinden is bedacht.
3. Er is ruimte voor een oneindig aantal verschillende munten met een eigen doel.
4. Lokale munten met een specifiek doel zijn beter dan grootschalige munten zoals de euro en de dollar.
Essay
Schrijf een essay dat begint met de zin:
"Een muntsoort moet vrij zijn van andere waarden dan economische, want..."
Met deze opdracht willen we de student prikkelen om na te denken over de voordelen van munten die juist alleen bedoeld zijn als economisch ruilmiddel en niet daarnaast nog een sociaal of ander doel hebben. Het dwingt de student om zelf argumenten te verzamelen die niet direct in de fragmenten of bijbehorende aflevering zijn te vinden.
Praktijk
De student doet onderzoek naar een aantal verschillende lokale munten in Nederland. Door twee of drie interviews met initiatiefnemers van deze munten achterhalen ze het idee van deze lokale munten. Die interviews vormen de basis voor de student om zelf een eigen alternatieve munt te verzinnen met een specifiek doel. De student levert uiteindelijke een schriftelijk voorstel in voor een eigen lokale munt. De informatie uit de interviews is hierin verwerkt.