De derde Zomergast van 2022 is journalist en ondernemer Derk Sauer (1952). In zijn avond leidt hij ons door zijn tijd in Rusland, bespreekt hij zijn veranderde kijk op de figuur Poetin en deelt hij zijn liefde voor het land dat ruim dertig jaar zijn thuis was. Lees hieronder vijf redenen waarom jij moet kijken.

1. Zijn Zomergastenavond is vers van de pers

De fragmentenselectie van Derk Sauer is uiterst actueel: slechts een paar van de door hem gekozen films en documentaires komen niet uit de afgelopen vijf jaar. Dat past niet alleen bij wie Sauer is (een journalist met een onverzadigbaar mediadieet), maar ook bij waar hij vandaan komt. Met The Moscow Times zit hij middenin het nieuws.

Er zijn dan ook weinig Nederlanders te bedenken die zo uit eerste hand kunnen vertellen over hoe de oorlog met Oekraïne in Rusland wordt beleefd - en over hoe de pers daar al jaren monddood wordt gemaakt. Zo zag hij al voor de oorlog hoe de door hem opgerichte onafhankelijke zakenkrant Vedomosti door een reeks verwikkelingen in handen viel van Kremlingetrouwen.

Dus opent hij de avond met onder meer Broken Ties (2022), een documentaire over verscheurde Russische families, die het niet eens kunnen worden over de oorlog. En besteedt hij aandacht aan het onafhankelijke TV Dozhd (ook bekend als TV Rain), dat net als hij inmiddels onderdak heeft weten te vinden in Amsterdam. De hoofdstad moet nu het centrale punt worden voor onafhankelijke Russische online journalistiek, hoopt Sauer.

2. Hij zet de Russische documentaire in de spotlight

Het is niet louter nieuws, dood en verderf dat de klok slaat. In zijn Zomergastenavond wil Sauer ook veel moois van Russische bodem laten zien. In het bijzonder een tweetal documentaires van grootmeester Victor Kossakovsky. Eén kunnen we hier alvast verklappen: Sauer laat een fragment zien uit de documentairefilm Gunda, die ook direct na de uitzending te zien is.

In Gunda (2020) volgt Kossakovsky de gelijknamige zeug en haar biggen (naast een aantal andere boerderijdieren). Het geheel is in zwart-wit en is niet voorzien van muziek of commentaar. Met als gevolg dat de onvermijdelijke emoties (zowel goed als kwaad) helemaal uit de kijker zelf komen - en dat zullen ze.

3. Zijn biografie leest als een Kuifje-strip

‘Ik begin aan dingen zonder dat ik bedacht heb hoe ze af kunnen lopen,’ vatte Sauer het in 2013 al eens mooi samen in Trouw. Terwijl andere pubers puisten uitknepen, stencilde hij zijn eigen ‘linkse blaadjes’ bij elkaar en deelde die uit. Op zijn negentiende vertrok hij met weinig meer dan een extra T-shirt naar Belfast, waar hij aanklopte bij de IRA. In die tijd deed hij zowel verslag van het conflict daar, als deed hij eraan mee.

Zo reisde hij niet veel later van brandhaard naar brandhaard (van Angola tot Zimbabwe) en werd hij van ‘revolutionair met een pen’ een ‘journalist die over revoluties schreef’. Hij bekleedde jarenlang het hoofdredacteurschap bij Nieuwe Revu, maar vertrok na het vallen van de Berlijnse Muur. Met een al iets beter gevulde koffer (het belangrijkste item: een businessplan) vestigde hij zich samen met zijn vrouw Ellen Verbeek in Moskou en startte er naast The Moscow Times onder meer Russische edities van de Playboy en de Cosmopolitan.

Hij regelde een ‘krysha’ (‘dak’), oftewel een oligarch die onfrisse figuren buiten de deur hield. Desondanks werd hij bedreigd door de georganiseerde misdaad, zag hij aanplakbiljetten waarop hij ‘vijand van het volk’ werd genoemd en verdiende hij ook ettelijke miljoenen.

Gevolg: geen één krantenkop of -opening beschrijft Sauer op dezelfde manier (‘uitgever’, ‘maoist’, ‘miljonair’, ‘mediatycoon’, ‘media-ondernemer’, ‘journalist’, ‘SP’er’, ‘Zomergast’) en hij heeft een hoop te vertellen.

4. Hij werkte niet alleen in Rusland, hij leefde er

Gaat het over Rusland, dan gaat het eigenlijk zelden over Russen. Het gaat over Poetin, politiek, persvrijheid en meer van dat soort onderwerpen, maar zelden over wie de Rus nu echt is en wat de Rus nu echt wil. Derk Sauer kan dat vertellen.

Daarom besteedt hij in zijn Zomergastenavond niet alleen aandacht aan geopolitiek, maar zien we vooral ook veel ‘normale’ Russen. Zo neemt Sauer een fragment mee uit de documentaire Garagenvolk (2020), waarin je tal van Russische mannen in hun natuurlijke habitat ziet: de garage, de schuur of de kelder. Een aaneenschakeling van mancaves waarin geleefd, gedronken en eindeloos geknutseld wordt.

5. Je ziet Poetin niet (maar hij is er wel)

Het P-woord viel hierboven al. Na meer dan twintig jaar alleenheerschappij kan dat ook niet anders. En toch is het Sauer gelukt om een avond samen te stellen waarin de Russische president alleen maar zijdelings figureert - maar toch altijd als een schaduw aanwezig is.