Honger in Duitsland
Obekende maker, 1920
Film over de voedsel- en voedingssituatie van het Duitse volk in 1920, twee jaren na afloop van de Eerste Wereldoorlog. Met name zuigelingen en opgroeiende kinderen vertonen ernstige lichamelijke tekortkomingen tengevolge van ondervoeding. In tussentitels wordt gesteld dat de aan Duitsland toegezegde hoeveelheid vlees aanmerkelijk minder is dan Duitsland zèlf gelijktijdig aan herstelbetalingen in natura moet leveren. Voor- en naoorlogse voedselsituatie wordt in statistieken en animatietekening met elkaar vergeleken. BESCHRIJVING: 00.00 tt: Het weekrantsoen brood bedraagt 3 1/2 pond persoon. Één snee 's morgens, twee voor het ontbijt, 's middags niets, twee sneden 's namiddags, 's avonds niets. SHOTS: vijf sneden commiesbrood die door vrouwenhanden zorgvuldig geteld worden; 00.17 tt: Het brood bevat geen tarwemeel, in plaats daarvan minderwaardige toevoegingen zoals aardappelen, zemelen e.a. SHOTS: als voorgaande scène; 00.32 tt: Het weekrantsoen marmelade voor één persoon. SHOTS: een kommetje waarin kleine hoeveelheid marmelade; 00.43 tt: Dagelijkse portie. SHOTS: uit kommetje wordt mespuntje marmelade getoond; 00.48 tt: Het weekrantsoen boter voor één persoon: 35 g(ram) ! Rantsoen per dag: 5 gram!! SHOTS: mespunt boter wordt zorgvuldig op snede brood gesmeerd en bedekt met tweede snede; 01.23 tt: In Berlijn ontvangen personen onder 70 jaar helemaal geen melk. Boven 70 jaar slechts op doktersattest. SHOTS: bejaarde vrouw met plaid over de schouders hoest vervaarlijk en drinkt slokje melk; 01.45 tt: In vredestijd kregen zuigelingen en kinderen overvloedig melk en konden in tehuizen voor zuigelingenzorg snel genezen. SHOTS: still van naakte weldoorvoede baby's op een dekbed in het gras; 02.01 tt: Zo zien zieke kinderen er thans in de Duitse tehuizen voor zuigelingenzorg uit. SHOTS: sterk door ondervoeding vermagerde zuigelingen liggend op een tafel in tehuis; 02.27 tt: Talrijk is het aantal vroeggeboorten veroorzaakt door ondervoeding van de moeders. Slechts met moeite zijn zulke kinderen in leven te houden. Het gebrek aan eigen lichaamswarmte wordt door verpakking in watten opgevangen. SHOTS: zuigeling van 35 cm lengte en 1300 gram lichaamsgewicht en aangekleed in oversized hansopje wordt in watten gewikkeld en een mutsje opgezet; 03.06 tt: Kindersterfte in het eerste tot vijfde levensjaar steeg 50%. Ook de gezondheidstoestand en voedingssituatie van kinderen in de leerplichtige leeftijd verslechterde schrikbarend. SHOTS: drie jochies tonen hun ontblote bovenlijfjes; 03.31 tt: Geneeskundig schoolonderzoek. De kinderen worden willekeurig uitgekozen. SHOTS: schoolarts haalt uit groep jongens zeven jongens naar voren; 04.02 tt: Individueel onderzoek. Uit de rapportage van de schoolarts: " .. kromme benen door rachitis; slechte voedingstoestand, zwak spierenstelsel. SHOTS: arts onderzoekt ontbloot bovenlichaam van jongen en dicteert zijn bevindingen aan secretaresse. Hij meet borstomvang. TT: borstomvang 5 cm onder normaal. SHOTS: laat jongen mond openen en 'AA' zeggen en bevoelt hals- en nekspieren. TT: dof klopgeluid en verhoogde ademruis uit de longtoppen (veranderingen die op beginnende tuberculose wijzen). SHOTS: beklopt het bovenlichaam en beluistert werking van de longen met een staafstethoscoop; 05.56 TT: De jongen is pas 13 jaar ! ziet er bleek uit, slappe en verweekte huid, vetkussentjes zijn verdwenen. SHOTS: arts onderzoekt tweede jongen, klein met O-benen, constateert slappe huid en bevoelt hals en nek. TT: opgezwollen klieren. SHOTS: bevoelt nog eens hals en nek. TT: opgezwollen ribben tengevolge van rachitis. SHOTS: bevoelt de borstkas van de jongen. TT: bleek slijmvlies (bloedarmoede door ondervoeding). SHOTS: bekijkt ogen en keelholte. TT: diep ingezonken ruimten tussen de ribben (door vermagering)". SHOTS: strijkt met de vinger over de ruimten tussen de ribben en meet borstomvang; 07.14 tt: De rachitis is in zeer sterke mate toegenomen. Twee- en driejarige kinderen kunnen niet eens alleen overeind zitten en hun ledematen bewegen. Één- en tweejarige kinderen kunnen nog niet lopen en staan. SHOTS: moeder houdt peuter overeind als deze zich met krachteloze beentjes voortsleept. Het lijfje is ziekelijk opgezwollen, hetgeen de ademhaling bemoeilijkt. De ledematen zijn door de verkromming van de beenderen vervormd. SHOTS: moeder houdt peuter met veel te dik buikje en vervormde boven- en onderbenen overeind; 08.22 tt: Dank zij hygiënische maatregelen is tuberculose in Duitsland voor de oorlog afgenomen. In 1917 steeg het aantal sterfgevallen tengevolge van tuberculose met 27.486 en in 1918 met 33.663. Vooral bot-, huid en klierentuberculose nam zeer sterk toe. SHOTS: drie naast elkaar staande jongetjes tonen door tuberculose misvormde hals. Twee peuters liggend en een jochie met geamputeerd linkeronderbeen en vervormde linkerarm zittend op een bed; 09.20 tt: Zeer vaak komt tuberculose in het heupgewricht voor. SHOTS: Op bed liggende jongen wordt ontdaan van bekkenbedekking. TT: geheel nieuwe aandoeningen komen voor, bv. beenderverzwakking tengevolge van ondervoeding (hongeroedeem, zie Duits medisch weekblad 45ste jaargang, 1919, nr. 19). SHOTS: jongen in witte tehuiskleding loopt moeizaam trapje af. TT: bij jongeren die fysieke arbeid verrichten, treden pijnen, loopstoornissen, zelfs spontane botbreuken op. SHOTS: drie jongens dalen trap af, de laatste mbv. stokken; 10.24 tt: Het röntgenbeeld toont bij het heupgewricht een verbreding van de zgn. groeizone, een bewijs van achterblijvende ontwikkeling, voorts lichte plekken in de botsubstantie, een teken van kalkgebrek. Door het ontbreken van stevigheid in de beenderen leidt dit bij de voordien gezonde en juist opgegroeide knapen tot ernstige verkrommingen der ledematen, tot O- en X-benen. SHOTS: twee van de drie jongens dalen, thans naakt, het trapje af. TT: trap-op en trap-af lopen is voor deze zieken moeizaam en pijnlijk. SHOTS: vijf jongens met O- of X-benen lopen naakt het trapje op; 11.31 tt: In Duitsland was er in 1913 voor elke Duitser 230 pond natuurlijk brood zonder toevoeging als hoofdvoedingsmiddel beschikbaar. SHOTS: animatietekening van man met naast hem een voor hem bestemd reusachtig brood. TT: 120 pond botloos vlees. 43 pond boter en vet. SHOTS: vat boter, varken en kip wordt ingetekend in animatietekening. TT: in 1918 was er voor iedere Duitser beschikbaar: 115 pond brood met toevoegingen van aardappelen en zemelen. SHOTS: zelfde tekening, maar nu met uitgemergelde man en ingetekend broodje. TT: 14 pond vlees inclusief botten. 5 pond boter en margarine. SHOTS: minuscuul varkentje en kipje wordt ingetekend; 12.48 tt: In Amerika zijn reusachtige hoeveelheden graan, in Scandinavië grote hoeveelheden vis opgeslagen. SHOTS: landkaart waarop in de VS en Scandinavië grote voorraden levensmiddelen worden ingetekend. TT: in Duitsland moesten intussen de lege markthallen gesloten en voor andere doeleinden aangewend worden, bv als gaarkeukens tbv massa-maaltijden voor onbemiddelden. SHOTS: geheel ontruimde overdekte veemarkt. Grote gaarkeuken met dampende ketels in een markthal. TT: geiten werden vroeger in Duitsland nauwelijks gehouden. Thans zijn ze vaak wekenlang het enige slachtvee op de veemarkt. SHOTS: opdrijven van geiten op een veemarkt; 13.59 tt: Amerika heeft 70.000 ton vlees toegezegd. In het vredesverdrag werd van Duitsland echter de levering van rond 330.000 stuks vee verlangd, wat een slachtgewicht van 125.000 ton vertegenwoordigt. SHOTS: landkaart van Duitsland met in Hamburg uit Amerika ingevoerde 70.000 ton verpakt vlees, terwijl de weiden van Belgié en Frankrijk vol staan met Duitse koeien. TT: de dagelijkse minimale behoefte aan voedingseenheden (calorieën) bedraagt 3300 per dag en per hoofd. (vastgesteld door de intergeallieerde verzorgingscommissie, Parijs, 25 mei 1918.) In Duitsland was er tijdens de voedseldistributie in de herfst van 1916 per inwoner dagelijks beschikbaar 1344 calorieën en in de zomer van 1917 1100 calorieën. SHOTS: grafiek waarop de daling van het aantal calorieën wordt ingetekend; 14.32 Eindleader; 18.17 EINDE. TREFWOORDEN: voedselvoorziening; voedselhulp; rantsoenering; leerlingen; levensmiddelen; gaarkeukens; vee; medische behandeling; medisch personeel; zuigelingen NAMEN: rachitis; tuberculose ANNOTATIES: Tijdcodes in het veld Beschrijving zijn van oude drager. NOOT ALGEMEEN: Door de geallieerde blokkade tijdens W.O.I enerzijds en onvoldoende voedselproductie in eigen land anderzijds verkeerde de levensmiddelensituatie in Duitsland in de eerste jaren na deze oorlog in een deplorabele toestand. Hiervan waren kennelijk zuigelingen en opgroeiende jongens de ergste slachtoffers. In de film komen merkwaardig genoeg geen meisjes, behoudens de shots in tc 07.14 e.v. voor. Aangenomen mag toch worden dat ook bij hen tuberculose en rachitis geconstateerd werd. De nadruk die op de opgroeiende mannelijke bevolking gelegd wordt, vloeit waarschijnlijk voort uit het feit dat Duitsland in WO I bijna twee miljoen jongemannen aan gesneuvelden en vermisten verloor. Twintig jaar later veroverde overigens diezelfde opgroeiende generatie een groot gedeelte van Europa.