Radio à la Carte
Vincent Bijlo: Jules Croiset
Jules Croiset - Door Vincent Bijlo
Zzzzjoeoeoeoel Crrrrwaazëëë, Jules Croiset is een acteur, hij leeft nog, inmiddels is hij 78. Ik herinner me hem vooral uit de jaren 70 en 80.
Hij had, heeft misschien nog wel, een soort stem die je eigenlijk nooit meer hoort. Er zit een gepassioneerdheid in die acteurs als Ko van Dijk ook hadden. Croiset kan een verhaal vertellen en je helemaal de radio inzuigen.
Dat gebeurt ook bij dit verhaal. Het is een monoloog op basis van een verhaal van Edgar Alan Poe. Het gaat over een visser, die samen met zijn broers een boot heeft. De broers durven het als enigen van het eiland aan om te vissen in zeer gevaarlijk water. Dat gaat natuurlijk mis, anders zou het niet spannend en niet Edgar Alan Poe zijn, maar de visser die Croiset speelt overleeft uiteraard. Hoe het met de andere broers afloopt vertel ik niet.
Er zit een prachtige zeesoundscape onder de monoloog, meer is niet nodig. Croiset houdt je 24 minuten lang gevangen met zijn stem. Hij is de visser, zoals Croiset altijd in zijn spel degene was die hij speelde.
Dat werd hem in 1987 fataal. Zijn carrière liep zware averij op. Dat kwam door het toneelstuk Het Vuil, De Stad En De Dood, van de Duitse toneelschrijver Rainer Werner Fassbiner. Het stuk, dat volgens velen uit de Joodse gemeenschap, waaronder Croiset, antisemitisch zou zijn, zou in Rotterdam worden opgevoerd. Croiset en zijn medestanders verhinderden dat.
Vervolgens draaide hij compleet door. Hij verzon zijn eigen ontvoering, om de angst voor rechts-extremisme te rechtvaardigen. Hij dook onder in België, kerfde een hakenkruis in zijn borst en meldde zich daarna bij de Belgische politie.
Hij was zijn eigen angst geworden, het onderscheid tussen acteur en mens was verdwenen. Hij was zijn eigen personage geworden.
Dat is Jules Croiset, hij neemt je mee, de maalstroom in, maar de reis loopt goed af, althans, voor Croiset en voor ons.