De zoektocht naar een wondermiddel

Hydroxychloroquine is zo’n middel. Het werd in de eerste weken van de pandemie aan het overgrote deel van de patiënten op de Nederlandse IC’s gegeven. Maar inmiddels is in Nederlandse ziekenhuizen geen arts meer te vinden die het aan zijn of haar patiënt toedient. Hoe kan het dat een middel waarvan de werking tegen covid-19 volstrekt onduidelijk was, op zo’n grote schaal is toegediend. En wat zijn daarvan de gevolgen?

Tijdens de eerste coronagolf wordt een bejaard malariamedicijn kortstondig bekend als mogelijk wondermiddel tegen het dan nog compleet onbekende coronavirus. Populistische politici zoals Donald Trump en de Braziliaanse president Bolsonaro omarmen hydroxychloroquine gretig en media berichten veelvuldig over de vermeende heilzame werking van het middel. Door al die publieke aandacht vragen patiënten hun artsen specifiek om ‘hydroxy’. Terwijl de werkzaamheid ervan nog allerminst bewezen is wordt het wekenlang grootschalig ingezet op Nederlandse Intensive Cares.

Wetenschappers en artsen zijn wanhopig op zoek naar een medicijn om hun patiënten te kunnen helpen. Hydroxychloroquine, Remdesivir, Lopinavir/Ritonavir zijn middelen die werden ontwikkeld tegen andere ziektes, en die de afgelopen maanden zijn ingezet om covidpatiënten te behandelen. Tijdens de eerste golf bestaan nog geen bewezen behandelmethoden tegen de nieuwe ziekte, dus worden de medicijnen off-label toegediend. Dat betekent dat patiënten worden behandeld met geneesmiddelen die niet voor deze toepassing zijn geregistreerd. Wat het middel in deze situatie precies doet, maar ook wat de mogelijke bijwerkingen kunnen zijn in combinatie met andere medicijnen, is op dat moment nog onbekend.

Alle ogen in de wereld zijn gericht op artsen en wetenschappers om met een behandeling te komen. Het mogelijke wondermiddel komt niet alleen het ziekenhuis in, maar staat ook meteen vol in de spotlights van de publieke arena. En dat verdwijnt niet zomaar. Zelfs nu hydroxychloroquine al maanden geleden uit het behandeladvies is gehaald, blijft het - met name online - voer voor discussie. En is het onderdeel geworden van complottheorieën.

Aan de hand van de opkomst en de ondergang van hydroxychloroquine gaan wij de wanhopige zoektocht naar een remedie tegen Covid-19 reconstrueren. Hoe kon een bijna vergeten antimalariamiddel zo grootschalig worden ingezet? Tegen welke dilemma’s lopen artsen aan? Welke rol speelde de wetenschappelijke tijdschriften in de haast om te publiceren over mogelijke remedies?

Ook willen we weten waarom een middel zonder bewezen werkzaam te zijn, in de behandeladviezen terecht komt, en welke mogelijke gevolgen dit heeft gehad voor patiënten. Wat gebeurt er eigenlijk als media en politici zich mengen in de zoektocht van artsen en wetenschappers? Hebben publicaties, media en massa-paniek hier invloed op gehad?

En tot slot: welke lessen kunnen we hier voor de toekomst uit trekken. Want is het in Nederland wel mogelijk om grootschalig off-label medicijnen op een goede en gemonitorde manier toe te dienen?

Voor dit onderzoek is Argos op zoek naar wetenschappers en ervaringsdeskundigen. Heb je als wetenschapper onderzoek gedaan of publicaties beoordeeld? Heb je al als arts patiënten behandeld met hydroxychloroquine of heb je gewerkt met één van de andere mogelijke remedies? Was je patiënt en heb je ervaring met deze medicatie? We komen graag met je in contact.