Socioloog Dick Pels schreef Opium van het volk, een boek waarin Pels in een aantal essays antwoord probeert te geven op de vraag: hoe we moeten omgaan met de terugkeer van de religie in een cultuur die van God los leek te zijn gekomen? Pels onderzoekt de redenen van een toegenomen verlangen naar religie en de relatie tussen religie en politiek.

De intocht van de islam in het Westen heeft botsingen veroorzaakt in de seculiere cultuur. Ook in Nederland zoeken zowel allochtonen als autochtonen naar zingeving en houvast in een wereld die steeds meer onvoorspelbaar wordt. Ook de relatie met politiek is hierbij voor Pels interessant: religie is de meest intensieve vorm van gemeenschapsbinding, maar het collectivistische karakter van religie staat haaks op de individualistische waarden die kenmerkend zijn voor de democratie.

Naar mening van Pels is er behoefte is aan een nieuwe ‘linkse’ religiekritiek. Deze kritiek zou niet, zoals binnen rechtse politieke krachten het geval is, alleen tegen de orthodoxe islam gekeerd moeten zijn, maar zou zich moeten richten tegen alle vormen van onderwerping aan hogere machten.