In de eerste aflevering van Witteman Ontdekt praat Paul Witteman met zijn gasten over Deep Brain Stimulation. Wat is dat eigenlijk en wat zijn de gevolgen van deze behandeling? Een korte toelichting over de technologische en ethische aspecten.

Op vrijdag 6 februari komt de VARA met een nieuwe serie: Witteman Ontdekt: Sleutelen aan de Mens. Paul Witteman gaat in gesprek met wetenschappers, artsen, technici en patiënten over de laatste ontwikkelingen op gebied van de bionische mens. In de eerste aflevering uit een reeks van zes weken komt onder andere de techniek van Deep Brain Stimulation ter sprake.

De hersenen werken op basis van neurotransmitters en elektrische ladingen. Deep Brain Stimulation (DBS) is een techniek om de werking van ons brein met elektrische stimulatie te beïnvloeden. Door elektrische stroom met een soort naald precies het juiste gebied in te sturen wordt die regio gestimuleerd. Zolang de elektrische stimulatie blijft, vallen ongewenste processen, zoals trillende handen bij Parkinson, uit en kan de patiënt grotendeels normaal verder leven.

Grotendeels, want van de bijna 50.000 mensen met elektroden in hun hoofd vertoont ongeveer een derde afwijkend gedrag na de operatie. Het is niet altijd te voorspellen wat de gevolgen zijn van het ingrijpen in een complex systeem als onze hersenen. Soms gaat het om kleine karakterveranderingen maar er kan ook een psychische stoornis ontstaan zoals grootheidswaanzin. En dan is het kiezen tussen twee kwaden. Het wetenschapsprogramma Labyrint (NTR/VPRO) maakte er de volgende reportage over:

Is DBS een geneesmiddel of creëer je een ander mens als de stimulator aan staat? En is iemand met een breinstimulator in staat om te reflecteren op zijn eigen gedragsverandering? Deze vragen komen ook op bij andere voorbeelden van hersenbeïnvloeding, zoals bij het gebruik van antidepressiva en Ritalin. Kasper, een jongen met ADHD, heeft veel baat bij het gebruik van Ritalin maar vraagt zich af wie de echte Kasper is.

Techniekfilosoof Peter-Paul Verbeek, een van de sprekers in de tv-serie De Volmaakte Mens, waarschuwt dat techniek verantwoordelijkheden met zich meebrengt. De geschiedenis leert dat techniek niet altijd gebruikt wordt zoals het in eerste instantie bedacht was. Het is niet mogelijk te voorspellen welke problemen een techniek later met zich mee zal brengen, dus het is moeilijk om van tevoren ethische regels op te stellen.

Dat techniek niet neutraal is blijkt maar weer uit de DBS-technologie: het is hiermee mogelijk om bepaalde symptomen van ziektes te bestrijden, maar ook om gezonde mensen mee te verbeteren, bijvoorbeeld door ze gelukkiger te maken. Waar ligt de grens? Is het verstandig om de emoties en het karakter van mensen doelbewust aan te passen? Maar ook puur het idee van elektroden in je hoofd kan erg beangstigend zijn, zo ervoer schrijver Sander Pleij. In een artikel in Vrij Nederland beschreef hij hoe hij voelde dat zijn brein – of hijzelf, dat is de vraag – de drang had de batterij en draden zo snel mogelijk uit zijn lichaam te verwijderen.

Gasten in de eerste uitzending van Witteman Ontdekt zijn onder meer Arie Blok, die elektroden in zijn hoofd heeft vanwege dwanggedachten, en Sander Pleij, die na een angstaanval alle elektronica juist weer heeft laten verwijderen.