Srebrenica is Nederlandse geschiedenis

Ena: ‘De herdenking lag tot nu toe vooral op de schouders van directe nabestaanden. Hopelijk geven deze jonge mensen energie, kracht en steun aan mensen die dit al heel lang organiseren zodat het draaglijker wordt. We hopen ook jongeren aan te kunnen spreken, omdat juist bij hen weinig besef is over de genocide.’

Daria: ‘De herdenking is elk jaar relatief klein, met voornamelijk nabestaanden, betrokkenen en een paar politici. Het is niet doorgedrongen tot het Nederlandse bewustzijn. Wij willen ervoor zorgen dat alle Nederlanders, door een nationaal monument en onderwijs, beseffen hoezeer Srebrenica Nederlandse geschiedenis is. En dat de laatste genocide in Europa niet 75 jaar geleden plaatsvond, maar 25 jaar geleden in Srebrenica. Als mensen zich dat inzien, kun je ze ook bewuster maken van de gevolgen van het huidige nationalisme en populistisme.’

Ena: ‘Precies. Niet alleen herinneren wat er gebeurd is, maar door te herdenken voorkomen dat het nog eens gebeurt. Srebrenica is niet een ver-van-je-bedshow, maar vond hier in Europa plaats. Tot nu toe ging ik soms met mijn ouders naar de herdenking. Door deze campagne op te zetten heb ik mijn eigen kennis over Srebrenica vergroot en ben erachter gekomen dat het deel van mij is en niet alleen het verhaal van mijn ouders. Ik ontdekte ook dat de rol van Nederland eigenlijk heel groot was; er is een kabinet gevallen en er zijn nog heel veel losse eindjes. Srebrenica is nog steeds een open wond, een nog niet voltooid verhaal.’

Arna: ‘Mijn ouders en ik gaan er ook elk jaar heen, om stil te staan bij Srebrenica en alle gebeurtenissen die mijn familie tijdens de oorlog in Joegoslavië hebben getroffen. We hadden het thuis niet vaak over wat ons is overkomen, maar 11 juli is daar een overkoepelend moment voor geworden. Het geeft een opening om er even iets over te vragen en elkaars verdriet te zien en te delen.’

Daria: ‘Zeker, met een monument erken je dat iets belangrijk is geweest. Meerdere organisaties zijn hier al jaren mee bezig, we willen ze vooral steunen. Als we voldoende draagkracht creëren, kan er een permanent monument komen.’

Arna: ‘De afgelopen tijd zijn er natuurlijk allerlei discussies geweest over monumenten in de publieke ruimte. Standbeelden laten zien wie we belangrijk vinden en welke geschiedenis we de ruimte willen geven. Als je dat niet op een inclusieve manier doet, dan merk je dat er maar één groep is die achter zo’n standbeeld staat en dat anderen zich daar niet in kunnen herkennen. Met dit tijdelijke monument hopen we meerdere perspectieven te tonen en een discussie te starten over hoe een permanent monument eruit kan komen te zien.’

Daria: ‘Het verleden laat mij niet los, ik ben er altijd mee bezig. Ik was drie toen ik vluchtte, dus mijn eerste herinneringen zijn van de vlucht en het asielzoekerscentrum. Mijn leven is begonnen in een hele onstuimige periode, dat zit in je botten. Zelfs als je ouders er niet over praten, voel je het onuitspreekbare verdriet. Als kind probeerde de ik puzzelstukjes aan elkaar te knopen, te begrijpen waarom ik zonder aanwijsbare reden boos was. Nu ik als volwassene de puzzelstukjes bij elkaar heb probeer ik mijn hart te lijmen. Als theatermaker zit ik nu in een geprivilegieerde positie en vraag me af hoe ik mijn platform kan gebruiken om mensen bewuster te maken van bepaalde zaken, van wat er is gebeurd in Srebrenica bijvoorbeeld.’

Arna: ‘In mijn werk als architect ben ik heel veel bezig met in- en uitsluitingsmechanismen: hoe kan ik ervoor zorgen dat een ontwerp inclusief is? Dat is iets wat ik heb meegenomen uit mijn eigen geschiedenis, want ik heb meegemaakt hoe het is als je uitgesloten wordt. Dat gebeurt niet alleen in oorlogen, maar dat zie je ook terug in bijvoorbeeld architectuur. Sommige gebouwen, symbolen of monumenten zijn eigenlijk voor één specifieke groep gemaakt. Ik probeer me dus bewust te zijn van hoe architectuur kan functioneren als politiek instrumentarium.’

Emina: ‘Mijn keuze voor Europese studies werd bepaald door mijn achtergrond: ik was gefascineerd door oorlogen, vooral die in Joegoslavië en de misdaden die voortkwamen uit de desintegratie van dat land. Er zat een discrepantie in hoe Europa zei nooit weer een genocide te zullen laten gebeuren, maar het in Bosnië toch liet misgaan. Ik had een soort drang om daar antwoorden op te vinden, om erachter te komen waarom dat gebied nog steeds verscheurd is en hoe ik bij kan dragen aan interetnische verzoening. In mijn werk als beleidsmedewerker blijf ik heel overwogen nadenken over de rol van de overheid ten aanzien van bepaalde groepen en blijf mezelf vragen stellen over hoe we toe kunnen werken naar een samenleving waarin radicale gelijkwaardigheid en rechtvaardigheid centraal staan.’