In deze nieuwsbrief laten we de vooruitgangsoptimisten even voor wat ze zijn en richten we ons op de ontgroeiers: mensen die op een diametraal andere manier naar economische groei kijken. Wat als we het klimaat kunnen redden door ons systeem ingrijpend aan te passen? Met een economie zonder grondstoffen-extractie, exploitatie en ongebreidelde groei. Dit najaar zie je er een uitzending over bij VPRO Tegenlicht.
Daarbinnen past ook het project van VPRO-filmmaker Kees Brouwer. Met zijn witte bus toert hij door het land voor zijn eigen keten: Reaction, de duurzame tegenhanger van het bedrijf met de grote blauwe letters, dat we allemaal wel kennen. We geven je een update en vertellen het bijzondere verhaal van een duurzame textielfabrikant.
In het klimaatdebat zie en hoor je vaak twee hoofdstromingen: die van de vooruitgangsoptimisten en de ontgroeiers. Vooruitgangsoptimisten gaan er kort gezegd vanuit dat een erger wordende klimaatramp alleen te voorkomen is met technologie (zodat we kunnen blijven groeien en onze westerse welvaart in stand kunnen houden), terwijl ontgroeiers juist minder groei willen ten bate van de natuur en de biodiversiteit. Die dienen we centraal te stellen. Charles Mann schreef in 2018 een klassieker over de oorsprong van dit debat, de Tovenaar en de Profeet. Dat debat ontstond zo'n zeventig jaar geleden en de tweespalt is er nog altijd, aldus Mann.
sluit je aan bij de Reaction-keten van Kees!
Nederland kent talloze duurzame, sociale en lokale ondernemingen. Die moeten opboksen tegen grote winkelketens, die vol liggen met spullen waarvan we niet precies weten hoe, door wie, en onder welke omstandigheden ze zijn gemaakt. Het is de reden waarom ‘onze’ Kees Reaction begint. Het moet een keten worden van ondernemers, ambachtslieden, ontwerpers, kunstenaars, boeren, koks, en noem maar op, die zich willen verenigen om een robuuste tegenhanger van het grootkapitaal te vormen.
Want, zo vindt Kees, iedereen heeft recht op kwaliteit en duurzaamheid. Onder het motto ‘wat willen we nog minder?’ reist Kees daarom de komende tijd het land door in zijn bestelwagen, op zoek naar mensen die laten zien hoe je eerlijk, sociaal, transparant en met een minimale voetafdruk kunt produceren. Inmiddels heeft Reaction al zo’n 100 aanmeldingen. Wil je weten wie dat zijn en hoe je ook zelf aansluit?
hoe Enschede weer een textielstad kan worden
Een van de mensen die zich al aansloten bij Reaction is Annemieke Koster. Haar industriële weverij Enschede Textielstad produceert duurzaam, gerecycled textiel. Ze zamelt daarvoor resten van stoffen, overtollig garen en weggegooide kleding in. Dat vermaalt ze, om het tot rollen garen te verwerken, waaruit de machines weer nieuwe stoffen kunnen weven. Die verkoopt ze aan kledingontwerpers en meubelmakers.
Op die manier wil ze Enschede weer op de kaart zetten als textielstad, tekende redacteur Lotte Schuengel op. Het is de laatste werkende industriële weverij van de stad, ooit een textielbolwerk. Zelf heeft Koster helemaal geen achtergrond in de kledingindustrie. Ze studeerde communicatie aan de Universiteit van Twente en werkte bij een reclamebureau. Maar toen gebeurde er iets wat haar aangreep…
moeten we niet een rem zetten op de groei?
Hoe verder we uit de coronacrisis raken, hoe harder de roep zal zijn om (in economisch opzicht) weer snel te gaan groeien: méér vliegen, méér vakanties, méér produceren, méér kopen! Met alle negatieve gevolgen voor klimaat, milieu en gelijkheid van dien.
Maar biedt de coronacrisis niet juist een uitweg om een rem te zetten op die groei? Hoe ziet een economie eruit die niet stuurt op groei, snelle winst en extractie? VPRO Tegenlicht onderzoekt hoe een ‘post growth’-economie zou kunnen werken. Of misschien is 'moeten' wel meer op z’n plaats, gezien de uitdagingen waar we voor staan de komende decennia. De uitzending is te zien op zondagavond 17 oktober. Meer weten over komende uitzendingen?
zo werkt ontgroeien in de donut-economie
De economie is overeind gehouden tijdens de coronacrisis. De verwachting is dat we de komende tijd stevig zullen doorgroeien. Maar de CO2-uitstoot en de ongelijkheid stijgen helaas net zo hard. Wat is hier aan te doen? De Britse econoom Kate Raworth gebruikt een krachtig beeld voor een nieuwe circulaire economie: de donut. Onze economische activiteiten zouden niet uit de bocht moeten vliegen, maar groeien binnen grenzen, in een ideale cirkel.
Staat ons economische gedrag in dienst van groei en winst of dient het de mens en planeet? Met die vraag ging Raworth, onderzoeker aan het ‘Environmental Change Institute’ in Oxford, aan de slag. In plaats van opgaande lijnen en stijgende grafieken ontstond een andersoortig ideaalbeeld: onze economie zou moeten functioneren volgens het model van de donut. Hoe werkt dat precies?
ook deze econoom vindt dat het anders moet
Knaken verdienen. Daar draait het op dit moment om in onze economie, vindt econoom Christian Felber. En dat moet anders. ‘Nu zijn we alleen bezig met de kunst van het geld verdienen. In een échte economie is geld een middel en het algemeen belang het doel. De coronacrisis legt bloot wat we eigenlijk al wisten: onze geglobaliseerde samenleving is allesbehalve duurzaam.
Virussen profiteren van onze roofbouw-economie. We halen soja uit een steeds kleinere Amazone en palmolie uit de grootste ontbosser van de wereld: Indonesië. De druk op onze ecosystemen neemt toe. De biodiversiteit verkeert in zwaar weer. Hét probleem? De manier waarop we onze economie hebben ingericht, vindt Felber. We zien geld als succes, waardoor bedrijven gefixeerd zijn op winst. Ze produceren zo goedkoop mogelijk, met uitbuiting en schade aan het milieu als gevolg. En mensen gaan gebukt onder de rat race. Wij interviewden Felber over hoe het anders kan.