Niemand had aan het begin van de coronacrisis gedacht dat we zo snel een goed werkend en effectief vaccin tegen ernstige coronasymptomen zouden hebben. En toch was daar in het najaar van 2020 hét nieuws waarop velen zaten te wachten, vooral zij met een kwetsbare gezondheid: het bijzondere mRNA-vaccin van Pfizer/BioNTech.

Honderden miljoenen mensen werden enkele maanden later ingeënt met deze vaccins van Pfizer/BioNTech, en ook Moderna. Het is een vaccin dat het lichaam aanzet tot de productie van het spike-eiwit van het corona-virus. Tien jaar geleden hadden we de technologie nog niet gehad om zo razendsnel een virus-eiwit in kaart te brengen en op basis daarvan een mRNA-vaccin te ontwerpen.

En dit is nog maar het begin van de revolutie die onze gezondheid en leven flink gaat beïnvloeden. In deze brief meer daarover, met onder anderen een uitzending over de medicijnen van morgen en een artikel over de maatschappelijke gevolgen van langer en gezonder blijven leven. Plus: een nieuwe podcast in onze online serie De Slag om het Internet.

Kunnen we straks de eiwitcode kraken?

Toen we achttien jaar geleden het menselijk genoom decodeerden, dachten we veel geheimen van het leven in één klap te kunnen ontsluiten. De werkelijkheid bleek complexer: DNA codeert mRNA, mRNA produceert eiwitten - en die eiwitten, die doen het echte werk. Eiwitten houden onze cellen en dus ons lichaam levend en gezond. Van die eiwitten bleken we eigenlijk nog heel weinig te weten. Inmiddels is de kennis razendsnel gegroeid.

Je zou kunnen zeggen dat eiwitten ons als mens maken. En we weten er steeds meer van. Het belang van hiervan is gigantisch: de nieuwe kennis vormt een enorme verandering in al onze levens. Kennis over de biologie en hoe die op het meest fundamentele niveau werkt: het niveau van het ‘proteoom’ - de miljarden eiwitten waar alle cellen van ons lichaam uit zijn opgebouwd. Staan we op de drempel van een nieuw tijdperk, nu we op het punt staan om de eiwitcode te kraken? Zondag 22.05uur te zien op NPO2 en nu al op onze site.

Bekijk de uitzending

Langer en gezonder leven heeft grote gevolgen

In Medicijnen van morgen laat Tegenlicht zien hoe onze kennis van eiwitten tot revolutionaire doorbraken in de geneeskunde kan leiden. De medicijnen van de toekomst zouden verouderingsprocessen kunnen verlangzamen, ons langer gezond houden, onze levensverwachting nog verder verlengen en ons verlossen van etterende ouderdomskwalen.

Artsen en wetenschappers worden natuurlijk dolenthousiast van dit soort innovaties. Maar wat gebeurt er met een maatschappij waarin iedereen twee keer zo lang leeft als nu? Moeten we die extra jaren vullen met dezelfde fulltime baan? En hoe ziet een samenleving eruit waarin kinderen steeds ‘zeldzamer’ worden? Online redacteur Lotte Schuengel schreef er een artikel over.

lees het artikel

Het kan niet op: knippen en plakken in je DNA

Tegenlicht-regisseur en wetenschapsjournalist Rob van Hattum dook eerder al in de wereld van DNA en alles dat je daarmee kunt doen. Met de CRISPR-CAS-technologie kunnen we de eigenschappen van elk organisme naar onze hand zetten. Zo kunnen wij ziektes definitief uitbannen, onze lichaamscondities verbeteren en planten aanpassen aan onze voedselbehoefte. Het bijzondere aan de CRISPR-technologie is dat deze relatief simpel is. Wereldwijd is men aan het knutselen met CRISPR geslagen: thuis experimenteren met de ‘Do it Yourself CRISPR-kits’.  

Wetenschappers roepen om nieuwe ethische kaders. De vraag naar de (on)wenselijkheid van zogenoemde designer-baby’s dringt zich op. Hoewel dit nog niet zover is kunnen we op korte termijn wel een einde maken aan erfelijke ziektes. Wellicht willen we ook bacteriën maken die olie of plastic kunnen opeten, varkens waarin menselijke organen groeien of uitgestorven dieren weer tot leven wekken. Hoe gaan we hiermee om en wat is CRISPR-CAS precies?
bekijk de uitzending

Dit moet je weten van DNA en thuistesten

Eiwitten, mRNA en DNA: ze spelen dus een grote rol in de toekomst van onze gezondheid. Het Amerikaanse Silicon Valley-bedrijf 23andMe speelt daarop in en biedt laagdrempelige DNA-testen aan voor consumenten over de hele wereld, die hun kans op een erfelijke belasting kunnen checken of hun afkomst willen naspeuren. Een saillant detail is dat de CEO van het bedrijf, Anne Wojcicki, de ex-vrouw is van Google-oprichter Sergej Brin. Wojcicki’s zus Anne zit ook in het Google-concern. Zij staat aan het hoofd van YouTube.

23andMe ging in zee met farmaceut GlaxoSmithKline. Een logisch partnerschap, zou je kunnen zeggen, aangezien gepersonaliseerde medicijnen de toekomst zijn. Medicijnen die specifiek op jouw genetisch profiel kunnen worden toegepast. Daardoor zijn ze bijvoorbeeld effectiever en zijn er minder bijwerkingen. Farmaceuten azen op dit soort lucratief DNA-materiaal. Wat moet je nog meer weten als je een DNA-test laat doen bij dit soort bedrijven? Redacteur Tom Reijner zocht het uit.

lees het artikel

Een podcast over de verborgen kant van Spotify

Iedereen luistert wel eens naar Spotify, maar voor Tegenlicht-maker Roland Duong is die populaire Zweedse streamingdienst geen vanzelfsprekendheid. De streaming-revolutie ging lange tijd aan hem voorbij.  ‘Ik ben een enorme muziekliefhebber, maar ik vond het geen probleem om mijn beperkte cd-collectie grijs te draaien,’ schrijft hij in deze blog. Inmiddels heeft hij Spotify ontdekt en is hij al jaren betalend lid, naar volle tevredenheid.

‘Spotify brengt mij in contact met nieuwe muziek waaruit ik veel voldoening haal. Hier maakt de digitale revolutie haar belofte waar: op elk moment van de dag de perfecte soundtrack om je handelingen te begeleiden. De frictieloze droom wordt waarheid.’ Maar waar het dan precies schuurt, is voor Roland niet helemaal duidelijk. Hij sprak in zijn podcast voor De Slag om het Internet over de verborgen kant van Spotify met kunstenaar Julia Janssen. En voor de verandering ging het eens niet over dataroof...
luister de podcast