Regisseur Roland Duong maakte voor VPRO Tegenlicht de uitzending 'De Grote Dataroof'. Hij bespreekt persoonlijke fragmenten uit onze andere uitzendingen die de enorme invloed van data illustreren.

We kunnen het ons nu nauwelijks meer voorstellen, maar ooit was ook het internet – net als wij zelf - jong, pril en fris. Het was een opwindende, beetje obscure vrijplaats waar alles leek te kunnen en waar alles kon worden gezegd. Langzaamaan begonnen we te chatten en andere delen van de wereld te ontdekken. Verbinding met andere mensen stond centraal. 

Dat was precies hoe ‘de vaders van het internet’ het voor ogen hadden. Internet-'oprichter' Tim Berners-Lee was van mening dat zijn wereldwijde web er voor iedereen moest zijn. Vint Cerf, ingelijfd door Google als ‘Chief Internet Evangelist’, dacht er niet heel anders over. We stonden aan de vooravond van meer banen, creativiteit en connectiviteit. Google, Facebook, Instagram en Twitter gingen langzaam in de haarvaten van ons menselijk bestaan zitten.  

Maar met die razendsnelle nieuwe ontwikkelingen kwamen ook de keerzijden aan het licht. De grote techreuzen trokken steeds meer macht naar zich toe en Silicon Valley werd een syndicaat van gelijkgestemde techno-optimisten. Wat ooit begon als een idealistisch project is verworden tot een grootschalige dataroof - ook al beweren de Sergej Brins en Mark Zuckerbergs op Mountain View nog altijd de wereld te willen redden. 

'Wat begon als een idealistisch project is verworden tot een grootschalige dataroof'

de nieuwe kapitalistische orde

Hun algoritme-gestuurde model bepaalt in toenemende mate ons leven. In haar boek Surveillance Capitalism maakt Harvard-hoogleraar Shoshana Zuboff korte metten met het techmantra. Nauwkeurig ontleedt ze het, in haar ogen, parasitaire verdienmodel achter Big Tech. Het boek, dat qua grootsheid op gelijke voet staat met Thomas Piketty’s Kapitaal in de 21ste Eeuw, levert haar een academische glamourstatus op en niet voor niets kreeg ze dit jaar de prestigieuze Axel Springer-prijs. 

Tegenlicht-regisseur Roland Duong interviewde de Amerikaanse voor zijn uitzending De Grote Dataroof. Hierin gaat Zuboff in op het concept surveillancekapitalisme, de implicaties van deze nieuwe kapitalistische orde op mens en gedrag en de voorbeelden van de versluierde datadiefstal.

Haar verhaal werd geïllustreerd met fragmenten die Duong en ik uitzochten uit het rijke Tegenlicht-archief. Maar omdat de tijd die we met haar door konden brengen in het Londense hotel beperkt was, bleven er nog wel een aantal fragmenten over die zeker de moeite waard zijn. Die laten we in deze serie zien, met toelichting van de regisseur.

Ga hieronder naar één van de vier fragmenten die door regisseur Roland Duong worden besproken