Door de crisis zullen we economisch een paar flinke stappen terug moeten doen. Een goede kans om eens te kijken hoe we Nederland straks opnieuw kunnen opbouwen. Dit zijn 6 economische voorstellen voor een betere wereld na corona.
De coronacrisis zorgt wereldwijd voor veel leed. Toch maakt het ook de weeffouten in onze samenleving zichtbaar: pijnlijk, maar helder.
Zorgpersoneel, leraren, vakkenvullers, pakketbezorgers – jarenlang onderbetaald of uitgebuit – lopen op hun tandvlees zodat Nederland niet kopje onder gaat.
Tegelijkertijd stromen er nu miljarden euro's – het kan dus wél – naar grote bedrijven, zodat toch vooral hun eigenaren en handelspartners er niet te veel op achteruit gaan.
Hoe zouden we dat, als we het allemaal opnieuw konden doen, anders aanpakken?
Zouden we de welvaart anders verdelen, zodat niemand in Nederland buiten hoeft te slapen? En zodat cruciale beroepen naast applaus ook structureel meer ondersteuning en zekerheid krijgen? (Bijvoorbeeld minder werkdruk, minder bureaucratie, meer baanzekerheid en meer salaris).
En zouden we bedrijven scherper beoordelen op de échte waarde die ze toevoegen aan de samenleving, in plaats van het geld dat ze verdienen voor een beperkt aantal mensen?
En zo ja, hoe?
Wij helpen je op weg met 6 economische voorstellen, voor hoe we de wereld na corona eerlijker zouden kunnen inrichten.
Het is misschien wel een van de grootste problemen van deze tijd: belastingontwijking.
En dat wringt, want Nederland is een van de kampioenen in het mogelijk maken van deze praktijk, zo merkte ook schrijver Anand Giridharadas op in 'Kijken naar de rijken'.
Bedrijven maken gebruik van onze waardevolle infrastructuur, maar betalen daar maar weinig aan mee. De verdiensten zijn vooral voor het management en de aandeelhouders. En als het fout gaat, zoals nu, dan zijn de verliezen voor de belastingbetaler.
Schrijver Anand Giridharadas legt uit hoe Nederland andere landen pijn doet door belastingontwijking te faciliteren.
Dat kan anders. Willen we de welvaart beter verdelen over onze samenleving, dan zullen we eerst dit lek moeten dichten. En dat is makkelijker dan we denken, zo zegt de Franse belastingexpert Gabriel Zucman in onze special 'Let's talk about taxes'.
Het enige dat we nodig hebben, is voldoende politieke wil. Leiders die uitdragen dat het niet oké is, om grote winsten te verplaatsen. Ambtenaren die genoeg middelen hebben om achter de grootste boeven aan te gaan.
Die politieke instelling is overigens al aan het omslaan. Sinds een aantal jaar zijn grote bedrijven verplicht om per land te melden hoeveel winst ze maken en hoeveel belasting ze daarover betalen. Zo moet Apple aan de Amerikaanse belastingdienst melden hoeveel ze in elk land verdienen. Cosmeticabedrijf L'Oreal meldt zich bij Frankrijk, Fiat bij Italië, enzovoort. Bovendien wisselen belastingdiensten sinds 2018 deze informatie met elkaar uit.
Elk land kan kan dus zien hoeveel belasting een bedrijf zou moeten betalen in zijn eigen land. Er is niets dat landen tegenhoudt, zegt Zucman, om het juiste bedrag eindelijk eens te gaan innen.
Sterker nog: daar valt geld mee te verdienen. Zucman legt hier in de video uit hoe landen zelfstandig maatregelen kunnen nemen, om zo uiteindelijk tot een Europese samenwerking te komen.
Zodra bedrijven hun winsten niet meer naar andere landen kunnen verplaatsen, wordt het een stuk lastiger voor de rijken om – via die bedrijven – belasting te ontwijken. En dan is het tijd voor een vermogensbelasting.
Die is nodig, zegt belastingexpert Gabriel Zucman, omdat de allerrijksten vaak maar weinig inkomstenbelasting betalen. Die laten hun rijkdom namelijk vaak gewoon in hun bedrijven en andere bezittingen zitten, in plaats van ze om te zetten in geld.
Bovendien maakt een vermogensbelasting het belastingstelsel progressiever. Nu betaalt de armste helft van de Nederlanders relatief veel, omdat zij meer last hebben van bijvoorbeeld de BTW-belasting of verzekeringspremies.
Met een goede vermogensbelasting betalen ook de rijken hun eerlijke deel aan de samenleving, en kunnen andere belastingen misschien zelfs wel omlaag.
Belastingexpert Gabriel Zucman legt uit hoe we rijken eerlijker kunnen laten bijdragen.
De oude wereld opnieuw opbouwen en hem dan pas groen en duurzaam maken, dat zou nogal onlogisch zijn, zo vertelde Eurocommissaris Margrethe Vestager onlangs in een interview met VPRO Tegenlicht.
Hoe kunnen we 'het nieuwe normaal' zo goed mogelijk groen inrichten?
De gemeente Amsterdam, geïnspireerd door een uitzending van Tegenlicht, begon alvast, en schakelde de hulp in van de Britse econoom Kate Raworth, die wereldwijd bekendheid vergaarde met haar donutmodel.
Dat model beschrijft hoe samenlevingen en bedrijven kunnen bijdragen aan economische ontwikkeling die de grenzen van planeet en samenleving respecteert.
Als je politici hoort praten over de economie, is het altijd: we willen slimme groei, inclusieve groei, groene groei, gebalanceerde groei – het maakt niet uit, als er maar groei is.
En juist dat idee, daar willen we vanaf, zegt Raworth: 'We worden hiermee niet voorzien in onze basisbehoeften.'
Kunnen we straks, met behulp van de donut, op een duurzame manier herstellen van deze crisis?
Door corona zouden we het bijna vergeten, maar we hebben, de komende jaren, een nog veel grotere crisis boven ons hoofd hangen: die van klimaatopwarming.
Als we onze uitstoot de komende jaren niet radicaal omlaag schroeven, dan zullen nog vele rampen volgen. Hoe gaan we dat aanpakken?
Het beste, zo zegt de Franse econoom Thomas Piketty, kunnen we de oplossingen voor economische ongelijkheid koppelen aan oplossingen voor de klimaatcrisis.
Gebruik bijvoorbeeld het geld dat je verdient door belasting op CO2 te heffen om de allerarmsten te helpen. Alleen dan zullen ook zij de benodigde transitie accepteren.
Zo creëren we het meeste draagvlak, en kunnen we maatregelen zo snel mogelijk doorvoeren.
Thomas Piketty over de beste manier voor een CO2-belasting.
Nu de crisis miljoenen mensen werkloos maakt, komt het b-woord weer om de hoek kijken. Een basisinkomen voor elke burger, zonder verplichtingen.
Is dat nog steeds een radicaal idee? De Verenigde Staten keren deze maanden in elk geval zo'n tweeduizend dollar uit aan elke burger.
Het moge duidelijk zijn: een basisinkomen zorgt – in tijden van crisis of niet – voor meer stabiliteit. Bovendien zou het debat over welke waarde bedrijven écht aan de samenleving toevoegen, scherper kunnen worden gevoerd.
Rutger Bregman, die het idee op de politieke agenda zette, pleit overigens voor het omsmeden van het begrip basisinkomen in de taal van deze tijd: burgerdividend of durfkapitaal voor de gewone man.
Zodat het basisinkomen door tegenstanders en sceptici niet langer kan worden gezien als aalmoes van de overheid, maar als burgerrecht.
We kunnen klappen voor vitale beroepen wat we willen, maar stiekem wisten we het al lang: de banen die onze maatschappij het hardst nodig heeft, worden zwaar ondergewaardeerd.
Hoe zou een wereld er uitzien waarin de onmisbare, vitale beroepen écht op waarde worden geschat? Verdienen zij bijvoorbeeld geen basisinkomen?
Uit Nederlands onderzoek blijkt dat één op de vier mensen zijn of haar baan nutteloos vindt. Grote kans dus dat jij zelf ook zo'n bullshitbaan hebt. In 'Mijn bullshitbaan' bevroeg Tegenlicht mensen die ontsnapt waren aan hun eigen bullshitbaan. Ook onderzochten we welke banen de maatschappij breken, en welke haar juist máken.
Wat is jouw werk waard, en zou je je wel of niet nuttiger willen en kunnen maken, in de toekomst?