Via de blockchain kunnen kunstenaars ineens miljoenen verdienen. Maar datzelfde geldt voor mensen die er met andermans kunst vandoor gaan. Doen NFT’s de kunstwereld niet meer kwaad dan goed?

De glamour van Art Basel Miami doet vermoeden dat er een renaissance is aangebroken voor digitale kunstenaars, die vanuit de hele wereld invlogen. De blockchain gaf hen een digitale equivalent van het linnen canvas en het marmeren blok. Een foto, 3D object, muziekstuk of website kan nu ook schaars, onveranderlijk en uniek zijn. Dankzij de koppeling van het kunstwerk aan een digitale ‘token’, dat tevens de authenticiteit van het werk verifieert. 

Bovendien verdienen kunstenaars een extra zakcentje doordat ze per transactie rendement ontvangen over hun werk. Galeries, tussenhandelaren, mecenassen en rijke investeerders verliezen hun positie als gatekeepers. De kleine man maakt weer een kans. Zonder de middle man heeft de kunstenaar zijn vrijheid en autonomie terug, en kan de kunst opnieuw bloeien in een gedecentraliseerde utopie. Als we cryptokunstenaar Krista Kim en de haren mogen geloven.

Als iets te mooi is om waar te zijn, is de waarheid vaak niet zo mooi. Ja, je kunt zelf kunst maken en het op de blockchain zetten. Maar als je daar geen zin in hebt kun je natuurlijk ook gewoon de kunst van iemand anders minten, verkopen, en er zelf met de winsten vandoor gaan. Het leuke aan cryptogeld is namelijk dat transacties op geen enkele manier ongedaan kunnen worden gemaakt, en dat ieders identiteit onder het mom van ‘liberté’ in cryptografische anonimiteit is gehuld.

'als je geen zin hebt om zelf iets te maken, kun je gewoon andermans werk op de blockchain verkopen'

Grootschalig probleem

Daarmee kan dus ook ieders identiteit worden gestolen. En dat gebeurt op grote schaal. Het Twitteraccount NFT Theft (@nfttheft) verzamelt allerlei noodkreten van illustratoren en artiesten die hun werk over de toonbank zien gaan voor honderden, al dan niet duizenden euro’s, die allemaal terechtkomen bij anonieme cryptowallets die zich voordoen als hen. Op één NFT-platform, Cent, liep het zo de spuigaten uit dat het zichzelf begin deze maand moest opheffen. 

Het zijn vooral de kleinere artiesten en zzp-ers die geraakt worden door de goudkoorts die de hype heeft aangewakkerd. Kritisch kijken is kostbaar in deze flitshandel. Kopers willen er snel bij zijn als een collectie ‘dropt’. Heb je teveel geld neergeteld voor een ‘fake’, dan is dat jouw probleem. De oplichter hoeft niks terug te betalen, de koper blijft achter met een waardeloos plaatje, en de oorspronkelijke maker beziet met lede ogen hoe diens creatieve uitspatting is verworden tot financieel instrument. 

Geen centrale autoriteit

Auteursrecht heeft altijd al tot problemen geleid op het internet, dat in de kern is ontworpen om informatie vrijuit over de wereld te verspreiden. Van Amazon tot AliExpress worden shirtjes, posters en bekers verhandeld met daarop van Instagram geplukte afbeeldingen en illustraties, zonder dat de desbetreffende maker ervan afweet of erkenning ontvangt.

Het probleem met NFT’s is ook niet dat het inbreuk op auteursrecht toelaat. Het probleem is dat de blockchain wordt opgehemeld als oplossing voor de fraude die het zelf faciliteert, en zelfs extra lucratief en anoniem maakt. Het wereldje mag zichzelf dan prijzen om decentralisatie, het betekent ook dat er op de blockchain geen centrale autoriteit bestaat die in de gaten houdt of de handel eerlijk verloopt.

'de blockchain wordt opgehemeld als oplossing voor de fraude die het zelf faciliteert'

Ongelijkheid op de blockchain

Gevestigde NFT-artiesten en collecties blijven ongedeerd. Terwijl cryptobro’s en gedupeerde freelancers elkaar de tent uitvechten over wat echt is en wat niet, kan deze elite zich onderscheiden als betrouwbare ‘grote spelers’ bij wie je je over authenticiteit geen zorgen hoeft te maken.

Dat 10 procent van de NFT-handelaren 85 procent van de transacties op het hele netwerk uitvoert, komt niet door een fout in het systeem. Het is de logische uitkomst ervan. Het gebrek aan centrale regie maakt de rijken rijker, terwijl doorsnee illustratoren wiens werk zonder toestemming verhandeld wordt alleen weerstand kunnen bieden door zelf ook mee te doen. Zo wordt het systeem mainstream.

In die ruis gaat ook het grotere verhaal verloren: wat is kunst? Wat is mooi? Dat deze culturele vragen plaats hebben gemaakt voor financiële vragen over de waarde van kunst, is niet de schuld van NFT’s. Ook de duurste fysieke werken ter wereld waren nooit per se de mooiste. Kunst en geld zijn altijd al innig met elkaar verstrengeld geweest. NFT manie legt simpelweg nog duidelijker bloot dat geld onmiskenbaar de overhand heeft.

'het gebrek aan centrale regie maakt de rijken alleen maar rijker'

Wash trading

Wat uit die dominantie voortvloeit is een uitgebreide parodie op de gevestigde kunstwereld. Neem bijvoorbeeld wash trading, een veelvorkomende vorm van marktmanipulatie. Vanuit cryptowallet A creëer je met een willekeurige afbeelding een NFT, die je op een verkoopsite zet. Vervolgens stop je twee ton in cryptowallet B. Daarmee koop je je eigen NFT, waarmee je in feite je geld van wallet B naar wallet A verplaatst. Op de verkoopsite stijgt vervolgens de waarde van je NFT plotseling naar twee ton. Overal ga je reclame maken voor deze ‘waardevolle’ NFT, die je met zogenaamde korting - bijvoorbeeld 50% - aanbiedt. Daardoor denken andere investeerders dat het een uitgelezen kans is. Zij kopen de NFT voor 100.000 euro, wat ook naar jouw wallet A gaat. Voila, je bent een ton rijker.

Terug bij af

Dat dit veelvuldig gebeurt komt de miljonairs alleen ten goede. De alomtegenwoordige fraude onderop creëert een contrast waartegen de waarde en legitimiteit van ‘geverifieerde’ initiatieven alleen toeneemt.

Zeker als ze onderschrijving krijgen van een celebrity zoals Jimmy Fallon of Paris Hilton (die onlangs een vrij bizarre uitwisseling hadden over een crypto-aap). En het helpt al helemaal als deze makers verbonden zijn aan een gevestigde galerie, die ze verbindt met een welvarend netwerk in ruil voor een deel van de verkoop. 

Cut out the middle man, en verdien vervolgens genoeg geld om er zelf eentje in te huren. Zo verandert crypto alles, en dus eigenlijk helemaal niets.

meer zoals dit